Naliczanie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Za przejęcie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi gmina będzie pobierała od właścicieli nieruchomości opłatę, która będzie uwzględniała koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowiązującą hierarchią postępowania z odpadami określoną w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243). Opłaty będą wnoszone bezpośrednio do budżetów gmin i będą dotyczyć wszystkich komunalnych odpadów, jakie dany właściciel nieruchomości wyprodukuje.

System gospodarowania odpadami komunalnymi – taryfy opłat

Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi, wprowadzony ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897) - dalej u.z.u.u.c. , opiera się na zasadzie przejęcia obowiązków związanych z odbiorem i utylizacją odpadów komunalnych przez gminę. Aby przejąć władztwo nad odpadami, gminy nie muszą jak dotychczas przeprowadzać referendum gminnego, obowiązek ten znosi nowe brzmienie art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.) - dalej u.u.c.p.g. Rada gminy, w drodze uchwały, będzie podejmowała decyzje, czy odpady będą odbierane wyłącznie z gospodarstw domowych, czy również od właścicieli nieruchomości wykorzystywanych tylko czasowo. Właściciele nieruchomości nie będą już samodzielnie zawierać umów z przedsiębiorcami na wywóz odpadów - uczyni to za nich gmina, wybierając ich w drodze przetargów organizowanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Należy zwrócić uwagę na nowe rozwiązanie przewidziane w art. 6 ust. 1b u.u.z.p.g., zgodnie z którym, jeżeli jest to podyktowane koniecznością ochrony informacji niejawnych, jednostki organizacyjne posiadające nieruchomości stanowiące teren zamknięty, ustalone przez Ministra Obrony Narodowej, mogą nie zawierać umowy na odbieranie odpadów komunalnych. W takim przypadku jednostka organizacyjna jest obowiązana do samodzielnego i zgodnego z regulaminem pozbywania się odpadów komunalnych zebranych na terenie zamkniętym. Oznacza to, że uchwała rady gminy nie będzie dotyczyła takich jednostek. Oznacza to również, że w stosunku do tych jednostek nie będą miały zastosowania ani nowe, ani dotychczasowe zasady.

Zasada naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Ustawa przewiduje, że wszyscy mieszkańcy zostaną objęci nowym systemem. Wynika to z art. 3 ust. 2 pkt 3 u.u.c.p.g. Za przejęcie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi gmina będzie pobierała od właścicieli nieruchomości opłatę, która będzie uwzględniała koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowiązującą hierarchią postępowania z odpadami określoną w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243) . Opłaty będą wnoszone bezpośrednio do budżetów gmin (art. 6h u.u.c.p.g. ) i będą dotyczyć wszystkich komunalnych odpadów, jakie dany właściciel nieruchomości wyprodukuje, w tym np. odpadów wielkogabarytowych czy zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na terenie nieruchomości, gdzie nikt nie mieszka albo mieszka sporadycznie (np. na działkach letniskowych), a powstają odpady komunalne, stawka opłaty zależna będzie od ilości zebranych odpadów, wyrażonej w pojemnikach o określonej pojemności. Opłata ma odzwierciedlać koszty zagospodarowania odpadów od momentu ich odebrania aż do ostatecznego ich przetworzenia w regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych. Z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi będą również pokrywane koszty stworzenia i utrzymania przez gminę punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w szczególności: zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i akumulatorów, przeterminowanych leków, chemikaliów, w tym farb, rozpuszczalników i olejów odpadowych, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlano-remontowych, zużytych opon, odpadów zielonych, do których właściciele nieruchomości mogą bezpłatnie oddawać powyższe odpady komunalne. Ponadto gminy będą zobowiązane stosować stawki preferencyjne dla mieszkańców segregujących śmieci.

Za uiszczenie tej opłaty właściciele danej nieruchomości będą odpowiadać solidarnie. Oznacza to, że będzie ona mogła być egzekwowana od każdego współwłaściciela nieruchomości (np. od każdego z małżonków z osobna), zgodnie z zasadami ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.) .

Szczegółowa konstrukcja sposobu naliczania tych opłat została wskazana w art. 6j u.u.c.p.g. i przedstawia się następująco: stawka opłaty - w przypadku nieruchomości - zależeć będzie od liczby mieszkańców albo powierzchni nieruchomości lub zużycia wody. Brakuje jednak szczegółów, czy chodzi o wodę zimną czy ciepłą i jak liczyć powierzchnię mieszkania. Jeżeli rada gminy zdecyduje się, np. liczyć opłatę według poboru wody, to część mieszkańców w ogóle nie zapłaci za odpady, bo nie jest podłączona do miejskiego wodociągu. Pozostałe metody też nie są oczywiste i budzą kontrowersje.@page_break@

Brak maksymalnej stawki opłaty

Ustawa nie określa maksymalnej stawki opłaty śmieciowej. Faktycznie, brak takiego zapisu może spowodować znaczne zróżnicowanie opłat pomiędzy poszczególnymi gminami, zważywszy, że gminy przejmując odpowiedzialność za zagospodarowanie odpadów muszą brać pod uwagę nie tylko konieczność gromadzenia środków na inwestycje związane zagospodarowaniem tych odpadów, ale również kary administracyjne związane z możliwością niewywiązania się z obowiązków zapewnienia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu odpadów komunalnych oraz ograniczenia składowania odpadów biodegradowalnych. Inna jest sytuacja gmin o dużych dochodach, posiadających instalacje spełniające wymagania u.u.c.p.g. , a inna gmin, które muszą inwestować w organizacje systemu od podstaw.

Gmina, w oparciu o obecne zmiany, może także uśrednić wysokość stawki za opłatę śmieciową, co niewątpliwie uderzy w biedniejszą cześć społeczeństwa. Ponadto, skoro wszyscy mają obowiązek płacenia podatków, a ta opłata ma poniekąd taki charakter (i nie jest tożsama z opłatą, jaką mieszkańcy ponoszą za dostawę wody i odprowadzanie ścieków, czy dostawę energii elektrycznej; tu mieszkańcy mogą podjąć decyzję o rozmiarze korzystania z dostaw), to obowiązkiem ustawodawcy powinno być podanie maksymalnej stawki. W nowych przepisach jej nie ma. Istnieje zatem luka, umożliwiająca gminom zawyżanie opłat (np. o przewidywane ewentualne kary administracyjne), co z góry powinno być wykluczone przez przepisy. Jest to tym bardziej nieuzasadnione, gdyż właściciele nieruchomości zostali pozbawieni prawa wyboru odbiorcy odpadów oferującego najkorzystniejszą cenę. Właściciele nie mogą również rozwiązać umowy z przedsiębiorcą świadczącym usługi (wybranym w drodze przetargu), także wtedy, gdy ich jakość jest niezadawalająca, dopóki nie uczyni tego gmina. Tym samym nie mają wpływu ani na standard wykonywanych usług, ani na ich cenę.
 

Opłata naliczana od liczby mieszkańców nieruchomości lub powierzchni mieszkania

Gdyby podstawą naliczenia opłat miałaby być liczba zamieszkujących osób w jednej nieruchomości, to w dużych miastach o zróżnicowanej zabudowie, głównie wielorodzinnej, przy nieoznaczonej liczbie osób mieszkających często bez meldunku, ustalenie choćby zbliżonych danych byłoby w praktyce niewykonalne. Zaniżona ogólna ilość mieszkańców miasta spowoduje w efekcie zawyżenie stawki opłaty, a tym samym wywoła sprzeciw mieszkańców w kwestii ponoszenia zwiększonych kosztów. Stąd, zdecydowanie bardziej racjonalnym byłoby ustalanie opłaty od powierzchni danej nieruchomości (stawka przemnożona przez ilość m2). Zgadzam się z opinią, że liczba wytwarzanych odpadów komunalnych zależy od zamożności mieszkańców nieruchomości. Z reguły, w dużych lokalach zamieszkują osoby, których poziom konsumpcji jest wyższy, co za tym idzie wytwarzają one większą ilość odpadów. Naliczanie jednakowej opłaty od powierzchni mieszkania nie byłoby więc sprawiedliwe, chociaż zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku (naliczanie opłat od mieszkania lub według powierzchni nieruchomości) te wartości są łatwe do ustalenia i niezmienne, nie będą więc wymagać składania deklaracji korygujących, w przypadku zmiany ilości osób zamieszkujących lokal. Przyjmując takie rozwiązanie gmina z góry będzie wiedziała, ile środków wpłynie (lub powinno wpłynąć) do jej budżetu, co niewątpliwie ułatwi planowanie gospodarki odpadami komunalnymi, szczególnie przy inwestycjach długoterminowych.

Reasumując: każda z możliwych metod obliczania stawki opłaty ma swoje wady i każdą można zakwestionować. W tej kwestii mogą pojawić się spory, a co za tym idzie możliwość zaskarżania uchwał gminy. Jednocześnie trzeba przyznać, że w przyjętym systemie nie da się przyjąć jednej sprawiedliwej i rzetelnej metody, która wszystkich będzie satysfakcjonować.
 

Uchwały opłatowe

Zakres uchwał – aktów prawa miejscowego dotyczących opłat za odbiór odpadów komunalnych określa art. 6k u.u.c.p.g. Zgodnie z jego treścią, rada gminy musi dokonać wyboru metody naliczania opłaty spośród metod określonych w art. 6j ust. 1 i 2 u.u.c.p.g. oraz ustalić stawkę takiej opłaty oraz stawkę za pojemnik o określonej pojemności ustawiany na terenie nieruchomości wykorzystywanej sezonowo. Oznacza to, że gmina musi wybrać jeden sposób liczenia opłaty z propozycji zawartych w u.u.c.p.g. Nie może natomiast ustalać kilku sposobów naliczania tej opłaty, nawet w dużych aglomeracjach.

Uchwalając stawkę opłaty, rada gminy ma obowiązek uwzględnienia liczby mieszkańców zamieszkujących daną gminę, ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych oraz koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, czyli koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych i obsługi administracyjnej tego systemu, a także przypadki, w których właściciele nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie, w szczególności to, że na niektórych nieruchomościach odpady komunalne powstają sezonowo. Z opłaty tej nie będą mogły być finansowane inne koszty funkcjonowania gminy. Katalog wydatków, które gmina będzie mogła finansować z tej opłaty, jest więc katalogiem zamkniętym.

Uchwałą będzie określany termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, z uwzględnieniem warunków miejscowych.

Rada gminy będzie również zobowiązana podjąć uchwały w sprawie wzoru deklaracji o wysokości miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości wraz z objaśnieniem dotyczącym sposobu jej wypełnienia oraz pouczeniem, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego (na wypadek gdyby nie została ona złożona lub zawierała informacje nieprawdziwe). W uchwale powinna być zawarta informacja o terminach i miejscu składania deklaracji oraz – ewentualnie - wykaz dokumentów potwierdzających dane zawarte w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Odrębną uchwałą rada gminy określi szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za opłatę, w szczególności: ilość odpadów komunalnych odbieranych od właściciela nieruchomości, częstotliwość ich odbierania i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. W art. 6r ust. 4 u.u.c.p.g. upoważniono gminę do fakultatywnego wydania uchwały, w której może ona określić rodzaje dodatkowych usług świadczonych przez gminę w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów oraz wysokość cen za te usługi.@page_break@

Zarządzenia zastępcze

Uchwały powinny być podjęte w terminie do 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy. Organem, który ma kompetencje do wezwania rady gminy do podjęcia uchwał w wyznaczonym terminie jest wojewoda. Gdyby wezwanie nie zostało wykonane, wojewoda wyda w tej sprawie zarządzenie zastępcze. Przyjęte w tym trybie zarządzenie ma taką samą moc prawną, jak akt prawa miejscowego wydany przez radę gminy.

Alicja Brzezińska

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897)
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243)
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.)

Artykuł pochodzi z publikacji "Nowe zasady gospodarki odpadami komunalnymi" wydanej przez Wolters Kluwer Polska. W publikacji przedstawiono założenia systemu gospodarki odpadami komunalnymi wynikające ze zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz konsekwencje wprowadzenia zmian w związku z przejęciem władztwa nad odpadami komunalnymi przez gminy i objęciem systemem wszystkich ich mieszkańców.

Produkt zawiera omówienie nowych, nieopisanych i często kontrowersyjnych - jak np. naliczanie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi - przepisów prawa w jednych miejscu, zilustrowane pierwszymi pytaniami uczestników nowego systemu.

Więcej o produkcie w Księgarni profinfo.pl