W związku z wejściem w życie od 1 stycznia 2022 r. nowej ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, ruszył proces przyjmowania w gminach uchwał w sprawie wysokości ekwiwalentu dla strażaków ratowników Ochotniczych Straży Pożarnych. Na dzień 9 lutego 2022 r. opublikowano w wojewódzkich dziennikach urzędowych ok. 184 uchwał, które zostały przyjęte przez gminy po 1 stycznia 2022 r. Obecnie jeszcze ponad 2000 gmin w Polsce powinno przyjąć nowe uchwały ekwiwalentowe.

Czytaj także: Błąd w ustawie - strażacy ochotnicy nie dostają ekwiwalentu za akcje>>
 

Dotychczasowe jednolite orzecznictwo sądów i wojewodów

Zgodnie z art. 15 ust. 1-2 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały.

W przepisie tym zawarto delegację ustawową wskazującą jaką treść powinna mieć uchwała ekwiwalentowa. Wyraźnie wskazano, że w uchwale należy określić wyłącznie wysokość należnego ekwiwalentu. Wysokość ta może dotyczyć działania ratowniczego, akcji ratowniczej, szkolenia lub ćwiczenia i może być zróżnicowana. W nowym stanie prawnym aktualne pozostaje dotychczasowe orzecznictwo które dopuściło różnicowanie stawek ekwiwalentu (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 lipca 2006 r., I OSK 614/06; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjny w Gliwicach z dnia 10 czerwca 2009 r., IV SA/Gl 257/09).

W odniesieniu do treści delegacji zawartej w art. 15 ust. 2, również pozostaje aktualne dotychczasowe orzecznictwo wydane na bazie uchylonego art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Wyraźnie i jednolicie ono wskazało, że w treści uchwały ekwiwalentowej należy określić tylko i wyłącznie wysokość ekwiwalentu. Niedopuszczalne jest uregulowanie w uchwałach ekwiwalentowych trybu i zasad wypłaty ekwiwalentu. Ta teza prawna została zapoczątkowana przez Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 3 grudnia 2009 r., II SA/Op 380/09 i później jednolicie i wielokrotnie spetryfikowana przez późniejsze orzeczenia sądów i rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 4 listopada 2011 r., II SA/Sz 848/11, Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Małopolskiego z dnia 1 czerwca 2009 r., PN.V.0911-24-09; Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubuskiego z dnia 23 lipca 2013 r., NK-I.4131.200.2013).

Nierozwiązany problem zarządzenia

Gminy od wielu lat mają problem z ustaleniem trybu i zasad wypłaty ekwiwalentu. Efektem tego w ostatnich latach było co najmniej kilkadziesiąt rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów, które uchylały uchwały ekwiwalentowe zawierające wskazania dotyczące trybu i zasad wypłaty ekwiwalentu lub sygnalizowały te problemy (np. Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 czerwca 2017 r., 65/2017; Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 16 marca 2017 r., PN-II.4131.80.2017; Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z 10 marca 2017 r., PN.4131.50.2017, Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z 24 stycznia 2017 r.,PN.4131.15.2017).

Ustawodawca przy okazji wprowadzenia nowej ustawy o ochotniczych strażach pożarnych nie zechciał skorzystać z sugestii Naczelnego Sądu Administracyjnego (Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 lutego 2016 r., I OSK 360/16) i postulatów doktryny prawa, aby ustawowo zawarować kwestię uregulowania trybu i zasad wypłaty ekwiwalentu. W jednym z kolejnych projektów ustawy o OSP  pojawiła się dziwaczna próba uregulowania tej kwestii, której efektem mogłoby jeszcze większe pogorszenie obecnej sytuacji. Dobrze się stało, że nie została ona wprowadzona w życie.

 

Kontrola wojewodów szwankuje

Pośpiech we wprowadzaniu ustawy o OSP, brak okresów vacatio legis oraz ewidentna „dziura ekwiwalentowa” w przepisach przejściowych już powoduje, a może jeszcze potęgować, chaos w gminach związany z wprowadzaniem uchwał ekwiwalentowych. Na dzień 9 lutego 2022 r. opublikowano w wojewódzkich dziennikach urzędowych ok. 184 uchwały, które zostały przyjęte przez gminy po 1 stycznia 2022 r. Ok. 92 uchwały zostały przyjęte i ogłoszone z mocą wsteczną, a ok. 89 bez mocy wstecznej, pomimo, że dotychczasowe linie orzecznicze wojewodów wskazywały, że nie można przyjmować uchwał z mocą wsteczną. W zakresie tych rozbieżności wyczekiwane jest stanowisko Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych.

Tymczasem służby prawne wojewodów „przepuszczają” pomimo obowiązkowej kontroli na bazie art. 90-91 ustawy o samorządzie gminnym, ewidentne „buble prawne”, które powinny być unieważnione w drodze rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów.

Jako przykład można wskazać np. Uchwałę nr XLI/238/2022 Rady Gminy Malczyce z 25 stycznia 2022 r. (województwo dolnośląskie) opublikowaną w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa dolnośląskiego – poz. 517 z dnia 1 lutego 2022 r., w której wskazano, że: „Podstawą do wypłat będą godzinowe wykazy wyjazdów związanych z działaniami ratowniczymi potwierdzone przez Państwową Straż Pożarną i wykazy szkoleń”.

Inny przykład to Uchwała nr XLV/353/22 Rady Miejskiej Aleksandrowa Kujawskiego z 31 stycznia 2022 r. (województwo kujawsko-pomorskie) opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa kujawsko - pomorskiego – poz. 634 z dnia 4 lutego 2022 r., w której wskazano, że: „Podstawą wypłaty ekwiwalentu dla członków Ochotniczej Straży Pożarnej ustalonych w § 1 i § 2 będzie imienna lista sporządzana przez kierowcę/dowódcę akcji lub szkolenia pożarniczego potwierdzonego przez jednostkę Państwowej Straży Pożarnej lub Gminę Miejską Aleksandrów Kujawski”.

Sprawdź w LEX: Czy wysokość ekwiwalentu pieniężnego dla członków OSP podlega ujawnieniu w trybie dostępu do informacji publicznej? >

Kolejny przykład to Uchwała nr XIX/175/2022 Rady Gminy Drelów z 31 stycznia 2022 r. (województwo lubelskie) opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa lubelskiego – poz. 743 z 9 lutego 2022 r., w której wskazano, że: „Wypłata ekwiwalentu następować będzie na pisemny wniosek Zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej za każdy kwartał w miesiącu następnym po zakończeniu kwartału kalendarzowego”.

Jeszcze jeden przykład to Uchwała nr XLIV/543/2022 Rady Miejskiej w Nowym Tomyślu z dnia 24 stycznia 2022 r. (województwo wielkopolskie) opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa wielkopolskiego – poz. 790 z dnia 24 stycznia 2022 r., w której wskazano, że: „Pojęcie ćwiczeń obejmuje również udział w zawodach sportowo-pożarniczych oraz manewry służb ratowniczych. Podstawą wypłacenia ekwiwalentu za udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych jest potwierdzenie przez Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Tomyślu uczestnictwa w działaniu ratowniczym i akcji ratowniczej”.

W świetle jednolitej linii orzeczniczej sądów i wojewodów wszystkie te uchwały powinny być unieważnione na etapie rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów, nie mówiąc o ich opublikowaniu w dziennikach urzędowych (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 3 grudnia 2009 r., II SA/Op 380/09; Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnośląskiego z dnia 24 listopada 2008 r., NK.II.0911-7/619/08). Jeżeli nie dojdzie do ich korekty, to sprawą tą powinny się zająć miejscowe Regionalne Izby Obrachunkowe, aby sprawdzić czy nie dochodzi do naruszenia art. 11 ustawy o dyscyplinie finansów publicznych.

Podobne i inne błędy prawne można dostrzec także w uchwałach ekwiwalentowych, które rzekomo zostały sprawdzone i niestety opublikowane, a uchwalone w  takich gmin jak: Krzeszowice, Lubień (woj. małopolskie), Izabelin, Radzanów (woj. mazowieckie), Barczewo (woj. warmińsko-mazurskie), Bobolice (woj. zachodnio-pomorskie).

WZORY DOKUMENTÓW 2022 r.:

 

Chociaż teraz strażak ratownik OSP w uchwałach członek OSP

Ze zdziwieniem można dostrzec, że w bardzo dużej liczbie uchwał stosuje się stare nazewnictwo „członek ochotniczej straży pożarnej” pomimo że nowa ustawa o OSP wprowadziła nazwę strażak ratownik OSP. Kwestia używania nazwy strażak w odniesieniu do osób należących do OSP była jednym z punktów zapalnych pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami nowej ustawy. Dzisiaj gminy na masową skalę przyjmują uchwały w ogóle nie zwracając uwagi na tę kwestię.

Szczególnym przykładem jest tzw. „bubel stargardzki”, czyli uchwała ekwiwalentowa, która w mediach społecznościowych była lansowana jako jedna z pierwszych przyjętych i opublikowanych w Polsce. W uchwale tej pomieszano działania ratownicze z akacjami ratowniczymi, nie ustalono stawki za ćwiczenia.

 Autor: dr Dariusz P. Kała z Kancelarii Prawnej „LexKała”, specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.