Artykuł pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego. 

Zgodnie z art. 5a ustawy o samorządzie gminnym, art. 3d ustawy o samorządzie powiatowym oraz art. 10a ustawy o samorządzie województwa organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach określonych w ustawach i aktach prawa miejscowego przeprowadzają konsultacje z „mieszkańcami”. Regulacje ustawowe używają więc pojęcia „mieszkaniec”, a nie „obywatel”. Tym samym to pojęcie „mieszkańca” wyznacza zakres podmiotowy konsultacji.


Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (tj. rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki) nie może, działając na podstawie wskazanej delegacji ustawowej, inaczej limitować zakresu podmiotowego tych konsultacji. W upoważnieniu do określenia „zasad i trybu przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami” nie zawiera się możliwość określania kategorii podmiotów uprawnionych do udziału w konsultacjach. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego: „wśród zasad i trybu przeprowadzania konsultacji nie mieści się określenie praw podmiotowych decydujących o prawie jednostki do udziału w konsultacjach”(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 lipca 2002 roku, II SA/Wr 1116/02, orzeczenie niepublikowane), natomiast Wojewódzki Sądu Administracyjny w Opolu stwierdził, że: „niedopuszczalne jest zatem doprecyzowanie postanowieniami uchwały rady gminy, kręgu osób uprawnionych do wzięcia udziału w konsultacjach” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 13 czerwca 2006 roku, II SA/Op 213/06, LEX nr 475242). Tym samym dookreślenie kręgu podmiotów uprawnionych do udziału w konsultacjach jest – jako niezgodne z przepisami prawa – niedopuszczalne. Niedopuszczalne jest również dookreślenie zakresu podmiotowego konsultacji poprzez posłużenie się pojęciem „obywatel”. Co innego znaczy „mieszkaniec”, a co innego „obywatel”.

W powszechnym rozumieniu „mieszkaniec” jest to „człowiek mieszkający gdzieś na stałe”, a więc na terenie jakiejś jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa). Innymi słowy „mieszkaniec” jest to członek określonej korporacji prawa publicznego, przynależący do niej na podstawie kryterium terytorialnego. Jak stwierdza Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu: „wykładnia celowościowa [przepisów ustaw samorządowych – JHS] wskazuje na potrzebę utożsamienia pojęcia „mieszkaniec gminy” z pojęciem „osoby stale zamieszkującej” na obszarze gminy. Ponieważ w zasadzie miejsce zamieszkania zależne jest od zamiaru, a więc od woli konkretnej osoby, a o charakterze pobytu decydują również okoliczności wskazujące na zamiar rzeczywisty, przeto osoby, które spełniają wymienione przesłanki są mieszkańcami gminy, żadne inne kryteria nie powinny decydować o uznaniu danej osoby za mieszkańca gminy” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 13 czerwca 2006 roku, II SA/Op 213/06, LEX nr 475242).

Tym samym „mieszkańcem” może być zarówno osoba posiadająca obywatelstwo polskie, jak i obywatelstwo obce, a ponadto osoba nie posiadająca żadnego obywatelstwa (tzw. apatryda). Każda osoba, będąca „mieszkańcem” w danej jednostce samorządu terytorialnego, ma prawo do udziału w konsultacjach społecznych, którego to prawa nie można ograniczyć. Ograniczenie zakresu podmiotowego konsultacji przeprowadzanych na podstawie art. 5a ustawy o samorządzie gminnym, art. 3d ustawy o samorządzie powiatowym oraz art. 10a ustawy o samorządzie województwa jest niezgodne z prawem.

Artykuł pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego.