NSA: Kasacja wyborców rozpatrzona, mimo zniesienia drugiej instancji

Nie można zastosować nowych przepisów Kodeksu wyborczego, bo zagroziłoby to wyborom samorządowym - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. To pierwszy taki wyrok, który nie uwzględnił nowego przepisu o likwidacji skargi kasacyjnej od wyroku sądu I instancji w sprawach protestów wyborców na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej.

Problem dotyczy wyborów samorządowych, których pierwsza tura odbędzie się już 21 października br. Z powodu zmiany ustawy na cztery miesiące przed wyborami powstała luka prawna. Sąd zastanawiał się, czy w ogóle może wydać wyrok.

Protest wyborców Sulejówka

Skarżącymi byli wyborcy Sulejówka pod Warszawą uznali, że uchwała rady gminy w sprawie okręgów wyborczych w tym mieście narusza interes wyborów, a zwłaszcza konstytucyjną zasadę równości praw. Granice okręgu wyborczego nr 2 (Szkopówka) tak pomniejszono, że z 1924 mieszkańców zmalał do 1810 wyborców. Tę setkę osób przyłączono do kręgu, który nie ma żadnych wspólnych interesów z wyborcami okręgu nr 2. Natomiast okręg Szkopówka uzyskał dwa mandaty.

Natomiast uchwała pozostawiła bez zmian okręg najmniejszy liczący 769 osób, którzy także będą mieli jednego radnego, jak w okręgu nr 2.

Skarżący mieszkańcy, w tym radna Małgorzata Lubecka twierdzili, że po zmianach trudny będzie dostęp do radnego, skoro powiększa się bez powodu okręgi.

Nowe okręgi powstają

Ustawa z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych nakazała radom gmin podzielenie gminy na okręgi wyborcze w wyborach do rady gminy w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy.

Gmina Sulejówek ten nakaz wypełniła, Komisarz wyborczy w Siedlcach ani Państwowa Komisja Wyborcza nie zakwestionowały tego podziału, kierując się zasadą stałości okręgów (zgodnie z art. 421 par. 1 Kodeksu wyborczego).

Komentarz: Wybory tuż tuż, a prawo wyborcze pełne dziur >>

Zniesienie drugiej instancji

Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z 26 czerwca br. utrzymał w mocy uchwałę PKW. Uzasadnienie wyroku dotarło do wyborców 9 lipca br., a nowelizacja Kodeksu wyborczego z 15 czerwca br. weszła w życie 20 lipca br. Ta nowelizacja nie przewidywała skargi od nieprawomocnych wyroków sądu I instancji do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Od orzeczenia WSA wyborcy Sulejówka wnieśli skargę kasacyjną, w której powołali się m.in. na błędną interpretację art. 419 par. 2 Kodeksu wyborczego.

- Problem braku równości istnieje i występuje w ok. 40 proc. gmin, gdzie odstępstwa od jednolitej normy przedstawicielstwa wynoszą do 50 proc., a Komisja Wenecka zaleciła, aby tak jak w całej Europie ta norma nie przekraczała 15 proc. - wyjaśniał dr Adam Cebula, także wyborca z Sulejówka.

Przedstawiciel PKW radca prawny Rafał Sikorski wnosił o umorzenie postępowania ze względu na obowiązywanie nowej ustawy. A gdyby NSA nie umorzył postępowania - merytoryczne rozpoznanie skargi pierwotnej, a nie uchwały PKW.

NSA ignoruje nowelizację

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę wyborców na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie okręgów wyborczych w Sulejówku.

- Skarga kasacyjna jest dopuszczalna w sprawie uchwał PKW kwestionujących okręgi wyborcze do samorządu - powiedział sędzia Zdzisław Koska. - Dlatego, że ustawodawca nie przewidział co się dzieje, gdy wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego nie uprawomocnił się. Trzeba zatem zastosować dotychczasowe przepisy, aby nie powodować zagrożenia dla sprawności wyborów - dodał sąd.

- Skarżący mają rację, że Kodeks wyborczy powinien być stosowany zgodnie z Konstytucją RP - powiedział sędzia Koska. - W sytuacji, gdy zmienia się liczna mieszkańców, należy zmienić granice okręgów wyborczych i to mogą być kolejne większe zmiany - w przyszłości.

Brak przepisów w kwestii spraw w toku

Jak podkreślił radca prawny Rafał Sikorski Naczelny Sąd Administracyjny nie rozpoznał pierwotnej skargi mieszkańców, tylko skargę na wyrok sądu wojewódzkiego, ale czym innym jest skarga wyborców na uchwałę PKW, a czym innym na wyrok. Art. 8 Kodeksu wyborczego gwarantuje jednak wyborcom rozpoznanie skargi na uchwałę PKW.

Ustawodawca nie przewidział, co się dzieje z nieprawomocnymi wyrokami, które zapadły przed wejściem w życie nowelizacji z 15 czerwca br., ani też z postępowaniami, które sie nie zakończyły przed 20 lipca br. - podkreślił Sikorski.

Takich skarg jest jeszcze trzy i teraz one trafią do NSA.

 Sygnatura akt II OSK 2362/18, wyrok z 16 sierpnia 2018 r.