W roku szkolnym 2011/2012 liczba oddziałów w szkole zmniejszy się do około 23.

Czy w związku z tym organ prowadzący może nakazać likwidację stanowiska jednego wicedyrektora od września 2011 r.?

Odpowiedź

Organ prowadzący nie ma uprawnień nakazujących likwidację stanowiska kierowniczego w szkole.

Statut szkoły zawiera wiele postanowień w różnych zakresach, w których szkoła może dowolnie je kształtować. Pamiętać należy, że statut musi przystawać do szkolnych potrzeb, możliwości organu prowadzącego i odzwierciedlać jej specyfikę.

Z wnioskiem o dokonanie zmian w statucie szkoły/placówki publicznej może wystąpić:
- organ sprawujący nadzór pedagogiczny;
- organy szkoły, tzn. rada szkoły, rada rodziców, samorząd uczniowski;
- przewodniczący/członek rady pedagogicznej;
- dyrektor szkoły (o podjęcie uchwały w ramach kompetencji stanowiących rady pedagogicznej).

Uzasadnienie

Procedura dokonania zmian statutu składa się z dwóch etapów:
- przygotowanie przez radę pedagogiczną projektu zmian statutu (przepisy art. 42 ust. 1 ustawy o systemie oświaty ;
- uchwalenie zmian przez radę szkoły (art. 50 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty ), a w przypadku jej braku - przez radę pedagogiczną (art. 42 ust. 1 i art. 52 ust. 2 ustawy o systemie oświaty );

Uchwalenie zmian do statutu przez odpowiedni organ następuje w formie uchwały.

Przepis art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty przewiduje możliwość odwołania ze stanowiska kierowniczego w "szczególnie uzasadnionych przypadkach", bez ich bliższego określenia.

Kontrowersyjne sformułowanie "szczególnie uzasadnione przypadki" oznacza zastosowanie tego przepisu do sytuacji wyjątkowych, nadzwyczajnych, kiedy organ prowadzący ma pełne prawo ocenić, że dalsze kierowanie szkołą, placówką lub jej wyodrębnioną częścią stanowi istotne zagrożenie dla osiągnięcia jej celów lub z jakichkolwiek innych, obiektywnie ważnych względów jest nie do przyjęcia [por. z uzasadnieniem wyroku NSA z dnia 9 stycznia 2002 r., SA/Rz 1969/01, niepubl.].

Likwidacja stanowiska wicedyrektora szkoły skutkuje jednak odwołaniem wicedyrektora. W takim przypadku bez wątpienia powodem odwołania wicedyrektora szkoły będą zmiany organizacyjne, które uniemożliwiają dalsze wypełnianie przez niego zadań na tym stanowisku. Moim zdaniem, organ prowadzący może zastosować przepis art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty Ustawodawca podkreślił jednak, że zastosowanie tego przepisu dotyczy – przede wszystkim - sytuacji odwołania ze stanowiska kierowniczego w szkole trakcie roku szkolnego. Likwidacja stanowiska kierowniczego – jako zmian statutowa – wchodzi w życie przeważnie z pierwszym dniem nowego roku szkolnego, dlatego też cały wywód odwołania ze stanowiska wicedyrektora w "szczególnie uzasadnionych przypadkach" wydaje się być możliwym zastosowaniem przepisu z pierwszym dniem nowego roku szkolnego (skoro można w ciągu roku szkolnego, to można z dniem jego rozpoczęcia, wnioskując a fortiori – "tym bardziej"). Dlatego też w sytuacji przedstawionej w pytaniu należy rozważyć również uwagi przedstawione poniżej.

Aby zastosować przepis art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty istnieje obowiązek przygotowania i starannego uzasadnienia zmian w statucie szkoły oraz - w wyniku ich przyjęcia - odpowiedniego zastosowania przepisów art. 30 § 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). [zob. m.in. wyrok SN z dnia 5 czerwca 1997 r., III RN 31/97, OSNAPiUS 1998, nr 2, poz. 32]

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że ocena i uznanie organu, który powierzył nauczycielowi stanowisko dyrektora, a następnie odwołuje go z tego stanowiska nie mogą czynić tego w sposób dowolny i arbitralny, lecz powinny dokładnie i szczegółowo wywieść i uargumentować w uzasadnieniu podjętej decyzji (uchwały). Wywód i argumentacja powinny podlegać wnikliwej kontroli zarówno organów nadzoru, jaki i sądu (wyrok SN z dnia 19 lutego 1997 r., III RN 3/97, OSNAPiUS 1997, nr 19, poz. 369).
W przedstawionej w pytaniu sytuacji odwołanie wicedyrektora - nauczyciela ze stanowiska przyczynia się do jego utraty, choć nie dotyczy zmiany zatrudnienia na stanowisku nauczyciela i nie jest czynnością rozwiązującą stosunek pracy - chyba, że wiąże się to z brakiem możliwości kontynuowania zatrudnienia przez wicedyrektora w pełnym wymiarze zajęć. W takiej sytuacji istnieje konieczność zastosowania przepisów art. 20 Karty Nauczyciela .

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. 2006 r. Nr 97, poz. 674)