Od 25 grudnia 2024 r. samorządy terytorialne mają obowiązek przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. Ustalenie jednak, który organ w jednostkach samorządu terytorialnego jest właściwy do przyjmowania tych zgłoszeń i podejmowania działań następczych, budzi wiele wątpliwości. Powodem jest definicja organu publicznego zawarta w art. 2 pkt 6 ustawy o ochronie sygnalistów. Zgodnie z tym przepisem przez organ publiczny należy rozumieć naczelne i centralne organy administracji rządowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, inne organy państwowe oraz inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej, właściwe do podejmowania działań następczych. Zdaniem samorządowców organy kolegialne, czyli rady gmin, miast, powiatów czy sejmiki, same z siebie nie mają narzędzi do wprowadzenia działań naprawczych, które wynikają z ustawy o sygnalistach. Więcej o związanych z tym wątpliwościach pisaliśmy w tekście: Rola rady gminy w procedurze ochrony sygnalistów wewnętrznych
Sam podmiot musi dokonać oceny
Zapytaliśmy ministerstwo rodziny, pracy i polityki społecznej, jak interpretować definicję organu publicznego zawartą w art. 2 pkt 6 ustawy o ochronie sygnalistów. Zdaniem resortu, aby uznać dany podmiot do kategorii organu publicznego zdefiniowanego w art. 2 pkt 6 ustawy, należy dokonać oceny, czy dany podmiot jest w stanie podjąć działania następcze w zakresie przedmiotowym wyszczególnionym w art. 3 ust. 1 ustawy. W skład zakresu przedmiotowego wchodzą następujące dziedziny:
- korupcji;
- zamówień publicznych;
- usług, produktów i rynków finansowych;
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
- bezpieczeństwa transportu;
- ochrony środowiska;
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
- bezpieczeństwa żywności i pasz;
- zdrowia i dobrostanu zwierząt;
- zdrowia publicznego;
- ochrony konsumentów;
- ochrony prywatności i danych osobowych;
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
- konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1-16.
Ministerstwo wskazuje, że ustawa wyszczególnia dwa organy jako właściwe do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. To prezes Rady Ministrów albo minister – koordynator służb specjalnych są właściwi do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych dotyczących naruszeń prawa przez służby specjalne, o których mowa w art. 11 ustawy z o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu.
Rzecznik praw obywatelskich jest organem publicznym właściwym do przyjmowania zgłoszeń z dziedziny określonej w art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o ochronie sygnalistów.
- Natomiast pozostałe organy powinny ustalić swoją kwalifikację jako organu publicznego w rozumieniu ustawy - jeżeli dany organ może prowadzić działania następcze w zakresie przedmiotowym wskazanym w ustawie, to wydaje się, że powinien wprowadzić procedurę zgłoszeń zewnętrznych – wyjaśnia Mirosława Brzostek-Kleszcz, z-ca dyrektora Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Zauważa również, że w zakresie ochrony danych osobowych sygnalistów ustawa nie różnicuje poziomu ochrony w zależności od charakterystyki danego organu przyjmującego zgłoszenie. Każdy organ publiczny powinien zapewnić poziom ochrony określony w ustawie.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Rejestr zgłoszeń zewnętrznych > >
Burmistrz tak, rada już nie
Patrycja Grebla-Tarasek, radca prawny, ekspert Związku Powiatów Polskich, uważa, że stanowisko to potwierdza zawartą w ustawie o ochronie sygnalistów dyspozycję, że organ, który jest zobowiązany do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych musi być także umocowany do podejmowania działań następczych.
- Zdolność do dokonywania działań następczych, a więc de facto rozwiązania problemu, jaki został zgłoszony przez sygnalistę, jest w tym wypadku kluczowa. W powiatach organem publicznym właściwym do przyjmowania i rozpatrywania zgłoszeń zewnętrznych jest zarząd powiatu i to wyłącznie w takim zakresie, w jakim organ ten (lub starosta jako jego przewodniczący) jest uprawniony do podejmowania działań następczych w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o ochronie sygnalistów w obszarach, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie sygnalistów - wskazuje Patrycja Grebla-Tarasek.
Konsekwentnie w gminach organem właściwym do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych będzie wójt/burmistrz/prezydent miasta a w województwach zarząd powiatu. Zdaniem ekspertki ZPP stanowisko to rozwiewa wątpliwości, w ten sposób, że organy stanowiące nie są właściwe do podejmowania działań następczych, w konsekwencji tego nie są zobowiązane do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych.
Ryzyko niejednolitego stosowania przepisów
Błażej Wągiel, radca prawny z IPSO Legal, uważa, że stanowisko ministerstwa nie precyzuje w wystarczający sposób, które organy jednostek samorządu terytorialnego są właściwe do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. Wskazówka, że każdy organ jst uprawniony do prowadzenia działań następczych w ramach ustawy powinien wdrożyć własną procedurę, może w praktyce wywołać jeszcze większe komplikacje. Różne organy jst mogą bowiem inaczej oceniać swoją rolę w systemie ochrony sygnalistów, co może prowadzić do niejednolitego stosowania przepisów.
Obawia się, że „ustalenie swojej kwalifikacji jako organu publicznego” może być dodatkowym utrudnieniem.
- Samodzielne określanie przez poszczególne organy, czy i w jakim zakresie są zobowiązane do wdrożenia procedur, może wywołać wiele wątpliwości interpretacyjnych. Zróżnicowane podejście do ustalania kompetencji i obowiązków nie tylko utrudnia stworzenie spójnego systemu ochrony sygnalistów, lecz także może obniżyć zaufanie potencjalnych zgłaszających do organów publicznych. W efekcie nowa instytucja, która w zamyśle ma zapewnić większą transparentność i bezpieczeństwo osobom zgłaszającym nieprawidłowości, może nie spełnić swojego celu – uważa Błażej Wągiel. Podkreśla, że bez wprowadzenia bardziej klarownych wytycznych istnieje ryzyko różnorodnej, często sprzecznej praktyki w poszczególnych organach publicznych. Ostatecznie może to niepotrzebnie osłabić i tak dopiero kształtującą się w Polsce instytucję sygnalistów.
Michał Ciesielski, prawnik, wieloletni pracownik administracji zespolonej, uważa, że stanowisko ministerstwa może wprowadzić zamęt. - Trzeba podkreślić, że organy, które zaczną badać, czy są właściwe do wprowadzenia tych procedur, a ich nie wprowadzą, narażają się na sankcje wynikające z ustawy – wskazuje Ciesielski.
Zgodnie z art. 58 ustawy, kto, będąc odpowiedzialnym za ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych, wbrew przepisom ustawy procedury tej nie ustanawia lub ustanawia ją z istotnym naruszeniem wynikających z ustawy wymogów, podlega karze grzywny.
Zobacz inny wzór dokumentu w LEX: Procedura zgłoszeń zewnętrznych > >
Cena promocyjna: 159.2 zł
|Cena regularna: 199 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 159.2 zł
