Zgodnie z tzw. nową ustawą kominową, która weszła w życie w 2016 r., podstawą wymiaru, od której zależy wysokość wynagrodzeń członków organów zarządzających oraz organów nadzorczych miało być przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w IV kwartale roku poprzedniego. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2018-2022 „zamrażały” podstawę wymiaru wynagrodzeń dla członków zarządów i rad nadzorczych spółek na poziomie obowiązującym w 2017 roku (ok. 4403,78 zł).
NIK kontrolowała osiem spółek komunalnych w woj. lubelskim:
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Lubartowie,
- PGK w Zamościu,
- Przedsiębiorstwo Komunalne PEGIMEK w Świdniku,
- Kraśnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Kraśniku,
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Łęczna w Łęcznej,
- Przedsiębiorstwo Usług i Inżynierii Komunalnej w Łukowie,
- Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Biłgoraju,
- Zakład Gospodarki Lokalowej w Zamościu
- Urząd Miasta Lubartów.
Sprawdzano czy w latach 2018-2022 m.in. wynagrodzenia członków zarządów i rad nadzorczych były w tych spółkach ustalone i zostały wypłacone w prawidłowej wysokości.
Czytaj w LEX: Rzetecka-Gil Agnieszka, Z problematyki zakazów związanych z członkostwem w radach nadzorczych spółek publicznych >
Wynagrodzenia w spółkach komunalnych wyższe niż być powinny
Kontrolerzy NIK ustalili, że w sześciu spośród ośmiu skontrolowanych spółek (obie z Zamościa i spółki w Świdniku, w Kraśniku, Łęcznej i Lubartowie) stąpiły istotne nieprawidłowości w zakresie ustalania i wypłacania wynagrodzeń członków zarządów lub rad nadzorczych. Chodziło o zawyżanie wynagrodzeń w związku z naruszeniem ustaw okołobudżetowych. Wynikało to z:
- przyjętej przez zgromadzenia wspólników spółek konstrukcji wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych, tj. jako iloczynu podstawy wymiaru (przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w IV kwartale roku poprzedniego) oraz odpowiedniego wskaźnika (krotności podstawy wymiaru);
- niezastosowania się do obowiązku „zamrożenia” podstawy wymiaru wynikającego z przepisów ustaw okołobudżetowych na poziomie ustalonym dla 2017 roku.
W efekcie członkom zarządów i rad nadzorczych wypłacono wynagrodzenie zawyżone łącznie o 793 tys. zł w tym:
- 514 tys. zł członkom zarządu w spółkach: PEGIMEK w Świdniku, PGK w Zamościu, PGKiM w Łęcznej, KPWiK w Kraśniku, ZGL w Zamościu i PGK w Lubartowie.
- 279 tys. zł członkom rady nadzorczej w spółkach: PGK w Zamościu, PGKiM w Łęcznej, KPWiK w Kraśniku, ZGL w Zamościu i PGK w Lubartowie.
Ogółem wszystkie skontrolowane spółki wydatkowały 825,7 tys. zł z naruszeniem prawa.
Czytaj w LEX: Podmiotowy zakres ustaw kominowych >
Za mało i według nieobiektywnych kryteriów
NIK ustaliła, że w pięciu spółkach (tj. w: PGK w Lubartowie, PGK w Zamościu, PEGIMEK w Świdniku, KPWiK w Kraśniku i PGKiM w Łęcznej) doszło do zaniżenia wynagrodzeń członków zarządów na łączną kwotę 288,3 tys. zł. W szczególności w spółkach: PEGIMEK w Świdniku, PGK w Zamościu i PGKiM w Łęcznej, bez podstawy prawnej lub wykazania wyjątkowych okoliczności dotyczących spółki wypłacono wynagrodzenie stałe członków zarządów w kwocie niższej, łącznie o 171 tys. zł od dolnego progu przewidzianego w ustawie o wynagrodzeniach w spółkach.
Kontrola wykazała, że KPWiK w Kraśniku i PEGIMEK w Świdniku, niezgodnie z przepisami ustawy o wynagrodzeniach, określono niemierzalne i nieobiektywne kryteria realizacji i rozliczenia niektórych celów zarządczych dla zarządów, których spełnienie było niezbędne do uzyskania wynagrodzenia w części zmiennej (uzależnionego od realizacji celów zarządczych). Np. w spółce PEGIMEK w przypadku czterech z pięciu celów zarządczych jako kryterium ich realizacji i rozliczenia podano uzyskanie pozytywnych opinii rady nadzorczej albo odpowiednich wydziałów Urzędu Miasta Świdnik o realizacji zadań.
Według NIK, uzyskanie takiej opinii, tj. osobistego poglądu lub osądu na dany temat, nie jest ani obiektywnym, ani mierzalnym kryterium realizacji celów zarządczych. Podobnie przyjęcie jako kryterium realizacji i rozliczenia celu w postaci przyjęcia przez radę nadzorczą sprawozdania zarządu z realizacji prowadzonej polityki kadrowej i wzrostu zaangażowania pracowników, nie spełniało kryterium obiektywności i mierzalności.
Negatywna ocena dla burmistrza Lubartowa
NIK negatywnie oceniła działalność nadzorczą burmistrza Lubartowa nad kształtowaniem wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych PEC i PGK. Z naruszeniem zasad wynagrodzeń członkom zarządów i rad nadzorczych obu lubartowskich spółek wypłacono łącznie 417,4 tys. zł.
Po kontroli NIK w PEC, w kwietniu 2022 r. i przeprowadzeniu audytu w PGK w lipcu 2022 r. burmistrz podjął niejednolite działania w stosunku do obu spółek. W przypadku PGK od 1 lipca 2022 r. do wynagrodzenia członków rady nadzorczej i od 1 grudnia 2022 r. do wynagrodzenia członków zarządu przyjęto jako podstawę wymiaru kwotę uwzględniającą jej zamrożenie na poziomie roku 2017. Jeśli chodzi o PEC, burmistrz nie podjął skutecznych działań w celu stosowania przez tę spółkę zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządu i rady nadzorczej uwzględniających zamrożenie ich podstawy wymiaru (na podstawie art. 11 ustawy okołobudżetowej obowiązującej w 2022 r).
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Szachniewicz Dominika, Ustalanie wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych spółek komunalnych - szkolenie online >
NIK wytknęła także, że burmistrz nie podjął skutecznych działań w celu ustalenia odpowiedzialności prezesów oraz członków rad nadzorczych PEC i PGK i jej zakresu z tytułu szkody wyrządzonej spółkom w związku z wypłacaniem w latach 2018-2022 wynagrodzeń w zawyżonej wysokości. Zgromadzenia wspólników PEC i PGK w Lubartowie nie podjęły uchwały zezwalającej na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od członków zarządów i rad nadzorczych spółek, co jest warunkiem koniecznym do wytoczenia powództwa przeciwko członkowi zarządu lub rady nadzorczej o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną tejże spółce.
W uchwałach tych zgromadzenie wspólników zobowiązało organy PEC i PGK w Lubartowie do dokonania analizy zasadności roszczeń odszkodowawczych spółki wobec członków zarządu i rady nadzorczej, przy czym w skład organów obu spółek wchodziły osoby, wobec których spółkom w ocenie NIK przysługują roszczenia o zwrot nienależnie wypłaconych wynagrodzeń. Zarząd miał rozstrzygnąć zasadność dochodzenia roszczeń od członków rady nadzorczej, a rada nadzorcza – od członków zarządu. W efekcie – jak ocenia Izba- Burmistrz Miasta Lubartów jako przewodniczący zgromadzenia wspólników obu spółek, uchylił się od rozstrzygnięcia w sprawie naprawienia szkody wyrządzonej przy sprawowaniu zarządu i nadzoru, pozostawiając tę kwestię do rozstrzygnięcia osobom zainteresowanym uznaniem ww. roszczeń za bezzasadne.
W toku kontroli ustalono także, że w Biuletynie Informacji Publicznej UM Lubartów nie opublikowano uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządów oraz rad nadzorczych, co stanowiło naruszenie ustawy o wynagrodzeniach w spółkach. Dopiero w trakcie kontroli NIK (tj. 6 lutego 2023 r.) opublikowano w BIP sześć uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych PEC i PGK, tj. po upływie od 40 do 2058 dni od dat ich podjęcia.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Obowiązek posiadania przez każdy podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej, własnej wyodrębnionej strony BIP >
NIK skierowała do prokuratury zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa w związku z niepublikowaniem w BIP UM Lubartów uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych, wbrew obowiązkowi wynikającemu z ustawy o wynagrodzeniach w spółkach. Pomimo obowiązku wynikającego z tej ustawy, burmistrz Lubartowa nie wyegzekwował od dwóch kandydatów na członków rady nadzorczej PEC i od czterech kandydatów na członków rady nadzorczej PGK wymaganych oświadczeń o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków zarządu zgodnie z ustawą. Pomimo to zostali oni powołani do rad nadzorczych tych spółek, przy czym w przypadku PGK powyższe oświadczenia zostały złożone przez kandydatów już po powołaniu na członka rady nadzorczej.
Czytaj w LEX: Bohdanowicz Leszek, Rola państwowej własności korporacyjnej - pomiędzy budowaniem wartości spółek a odpowiedzialnym rozwojem >