Kto może zostać kierownikiem urzędu stanu cywilnego?

Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, przy czym w przypadku gmin, liczących więcej, niż 50 tysięcy mieszkańców, obligatoryjne jest zatrudnienie innej osoby na stanowisku kierownika urzędu. W przypadku natomiast gmin mniejszych, zatrudnienie innej osoby na stanowisku kierownika jest fakultatywne.

Podmiotami realizującymi zadania zlecone z zakresu administracji rządowej na podstawie ustawy z dnia 29 września 1986 roku - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264, z późn. zm. - zwanej dalej ustawą pasc), ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku - kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r., poz. 788, z późn. zm.) oraz innych ustaw szczególnych są urzędy stanu cywilnego, które od dnia 27 maja 1990 roku, a więc od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 maja 1990 roku o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 34, poz. 198), stanowią część urzędów gmin.

Zgodnie z dodanym wówczas do ustawy art. 5a pasc, urzędy stanu cywilnego wchodzą w skład urzędów gminy, a obszar gminy stanowi z mocy prawa również okręg urzędu stanu cywilnego. Jednocześnie, dopuszczalne jest utworzenie przez wojewodę urzędów stanu cywilnego, które będą właściwe dla kilku okręgów bądź też kilku urzędów stanu cywilnego w obszarze jednej gminy.

Kierownik urzędu stanu cywilnego

Na mocy normy, wyrażonej w art. 6 ust. 2 ustawy pasc, kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, przy czym w przypadku gmin, liczących więcej, niż 50 tysięcy mieszkańców, obligatoryjne jest zatrudnienie innej osoby na stanowisku kierownika urzędu. W przypadku natomiast gmin mniejszych, zatrudnienie innej osoby na stanowisku kierownika jest fakultatywne.

Wokół problematyki mianowania kierownika urzędu stanu cywilnego na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego pojawiło się wiele kontrowersji, które stały się przedmiotem rozważań również Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zatrudnienie kierownika urzędu stanu cywilnego następowało na podstawie umowy o pracę bądź na podstawie mianowania, jeśli przewidywał to statut gminy. Kontrowersje wywoływał sposób zatrudniania kierownika urzędu stanu cywilnego oraz pozycji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) po podjęciu uchwały rady gminy o powołaniu kierownika urzędu stanu cywilnego. Rozważania nad doniosłością prawną wydania uchwały rady gminy o powołaniu danej osoby na stanowisko kierownika urzędu stanu cywilnego zajmował się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 sierpnia 2008 roku (II OSK 720/08), w którym stwierdził, że fakt powołania danej osoby stanowi wyłącznie upoważnienie dla wójta do zawarcia z taką osobą umowy o pracę bądź sporządzenia aktu jej mianowania. Ta wykładnia znalazła w pełni odzwierciedlenie w ustawie nowelizacyjnej, bowiem zgodnie z art. 6 ust. 3 i 4 ustawy pasc (nadanym ustawą z dnia 19 września 2008 roku o zmianie ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej, Dz. U. z 2008 r. Nr 182, poz. 1121) organem zatrudniającym kierownika urzędu stanu cywilnego był wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Powyższe rozważania stały się bezprzedmiotowe, bowiem od 1 stycznia 2012 roku kierownik urzędu stanu cywilnego może być zatrudniony tylko na podstawie umowy o prace.

Należy przy tym zauważyć, że kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest pracownikiem samorządowym, do których stosuje się ustawę z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2014, Poz. 1202), a zatem nabór na to stanowisko musi nosić charakter otwarty i konkurencyjny, jak również musi zostać bezwzględnie poprzedzony przeprowadzeniem konkursu, zgodnie z art. 11 i n. tej ustawy.

Wymagania

• Na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego (jak również jego zastępcy) może zostać osoba, spełniająca szereg wymagań, określonych w art. 6a ustawy pasc, do których zaliczają się, między innymi:
• posiadanie obywatelstwa polskiego,
• pełnej zdolności do czynności prawnych,
• ukończenie studiów prawniczych lub administracyjnych oraz uzyskanie tytułu magistra bądź ukończenie podyplomowych studiów administracyjnych.
• Kandydaci nie mogą być prawomocnie skazani za przestępstwo umyślne,
• jak również muszą legitymować się co najmniej pięcioletnim stażem pracy na stanowiskach urzędniczych w urzędach państwowych, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych i obsługi, w urzędach lub biurach jednostek samorządu terytorialnego, w służbie cywilnej lub w służbie zagranicznej, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych i obsługi.

Ustawa nie uzależnia natomiast możliwości pełnienia funkcji kierownika urzędu stanu cywilnego osobiście przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (w gminach liczących do 50 tysięcy mieszkańców) od spełnienia przez te osoby opisanych powyżej warunków. W praktyce jednak najczęściej spodziewać należy się sytuacji zatrudnienia innej osoby na stanowisko kierownika urzędu stanu cywilnego, nie zaś wykonywania tej funkcji przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, nawet, jeśli spełnialiby oni opisane wyżej wymagania ustawowe.