Katalog obowiązkowych zadań gminy związanych z tworzeniem warunków do wykonania ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

W art. 3 ust. 2 pkt 116 u.u.c.p.g. wyliczono rodzaje działań, które mają służyć zorganizowaniu nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Jest to katalog otwarty, zatem każda z gmin może oprócz obowiązkowego podejmowania wskazanych działań - zadecydować o rozszerzeniu tej listy o inne zadania związane z gospodarowaniem odpadami.

Część z zadań wskazanych w tym przepisie nie różni się od dotychczasowych i nie wymaga podejmowania nowych uchwał związanych z ich realizacją, jednakże gminy mają prawo ich modyfikacji oraz określenia na nowo. A oto zadania, jakie (w szczególności) gminy muszą podejmować:

1) tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych.

Przepis ten oznacza obowiązek zorganizowania systemu, w którym przedsiębiorcy lub gminne jednostki organizacyjne działające w formie spółek prawa handlowego będą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości po uprzednim uczestnictwie w przetargach organizowanych przez organy wykonawcze gmin (wójtów, burmistrzów, prezydentów miast), zorganizowania systemu, w którym będzie sprawnie działał rejestr, w którym znajdą się przedsiębiorcy działający na runku odpadowym oraz systemu kontroli tak przedsiębiorców, jak i właścicieli nieruchomości, publicznych wykazów przedsiębiorców oraz systemu edukacji i informacji mieszkańców.

2) zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację (własnych lub wspólnych z innymi gminami): regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych oraz stacji zlewnych, w przypadku gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje nadmierne koszty.

Przepisy dopuszczają, aby opróżnianie zbiorników bezodpływowych i odbieranie nieczystości ciekłych funkcjonowało na dotychczasowych zasadach, z tym że gmina ma zapewnić wystarczającą liczbę stacji zlewnych na swoim terenie.
• instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części.
To zadanie nie jest zadaniem nowym i może być realizowane na dotychczasowych zasadach, tj. poprzez zawieranie umów cywilnoprawnych z firmami wyspecjalizowanymi w zbieraniu zwłok zwierzęcych.
• szaletów publicznych.

3) obejmują wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi.Obowiązek ten dotyczy także właścicieli nieruchomości wykorzystywanych sezonowo.

4) nadzorują gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym realizację zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości.

Nadzór nad prawidłowym wykonywaniem obowiązków związanych z odbiorem odpadów komunalnych przez przedsiębiorców, ich transportem do instalacji przetwarzających te odpady i samym przetwarzaniem odpadów z zachowaniem zasady bliskości sprawują organy wykonawcze JST.

5) ustanawiają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji.

Przepisy u.o. ani u.u.c.p.g. nie zawierają definicji selektywnego zbierania. Nakaz selektywnego zbierania odpadów jako jedna z zasad gospodarowania odpadami znajduje się w art. 10 ust. 1 u.o. , z którego wprost wynika, że podmiot prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych jest obowiązany do ich selektywnego odbierania. Przepis ten konkretyzuje u.u.c.p.g. , m.in. nakładając na właścicieli nieruchomości obowiązek selektywnego zbierania i zobowiązując przedsiębiorców do odbierania selektywnie zgromadzonych odpadów komunalnych, w tym przeterminowanych leków i chemikaliów, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz zużytych opon, a także odpadów zielonych (art. 4 ust. 2 lit. a u.u.c.p.g. ), zgodnie z postanowieniami regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie. Wykonanie tych obowiązków nie zostało jednak dookreślone w taki sposób, by wyjaśniało w sposób jednoznaczny zakres pojęcia selektywności przy zbieraniu odpadów. Przepis u.o. zawiera jedynie ogólną definicję zbierania odpadów (art. 3 ust. 3 pkt 23 u.o. ). Skoro z literalnego brzmienia przepisów nie wynika, na czym ma polegać selektywne zbieranie odpadów, należy posłużyć się wykładnią semantyczną i celowościową. Według Słownika poprawnej polszczyzny (PWN Warszawa 1980) selektywny, to inaczej wybiórczy. Nowy słownik języka polskiego (PWN Warszawa 2002): selekcja, to dobór przez eliminację, wybór. W świetle powyższego zbieranie selektywne odpadów komunalnych podlega oddzielnemu (wybiórczemu) zbieraniu w stosunku do innych odpadów (zmieszanych). Przy takim rozumieniu dyspozycji przepisu nie wiadomo jednak, czy oznacza to możliwość łącznego zbierania odpadów tego samego rodzaju (np. zużytego sprzętu lub baterii), czy z podziałem na określone kategorie według określonych kryteriów. Wydaje się jednak, że wystarczającym obowiązkiem właścicieli nieruchomości jest oddzielne zebranie odpadów danego typu (np. odpadów z tworzywa sztucznego), bez konieczności ich dalszego podziału. Celem selektywnej zbiórki jest umożliwienie prawidłowego przetwarzania odpadów – zatem decydujące znaczenie ma podobieństwo składu odpadów, w tym zawartość składników niebezpiecznych, budowy i innych elementów charakterystyki odpadów pozwalające na ich łączne przetwarzane.Szczegóły odbierania odpadów komunalnych selektywnie odbieranych od właściciela nieruchomości powinny zostać ustalone w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, o czym stanowi art. 4 u.u.c.p.g. . Regulamin ten powinien więc wyznaczyć zasadnicze ramy współpracy pomiędzy przedsiębiorcą a właścicielem nieruchomości w zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

@page_break@

6) tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych.

System zbiórki "u źródła" jest najbardziej efektywnym sposobem selektywnej zbiórki odpadów, ale jednocześnie najbardziej skomplikowanym organizacyjnie. Wymaga zwielokrotnienia liczby pojemników i pojazdów oraz świadomości i dyscypliny społecznej. Umożliwia jednak tymczasowe przechowywanie, segregację oraz przygotowanie do transportu surowców wtórnych, zgodnie z wymaganiami instalacji przetwarzającej te surowce. Takie gminne punkty gromadzenia odpadów są od lat z powodzeniem organizowane w krajach Unii Europejskiej. Stanowią miejsca ogrodzone, nadzorowane, wyposażone w odpowiednią ilość pojemników i kontenerów, obsługujące od 10 do 25 tys. gospodarstw. Do punktów tych mieszkańcy dostarczają odpady już wstępnie posegregowane. Takie punkty są swoistymi „centrami” odzysku surowców wtórnych i umożliwiają odbiór makulatury, tektury, butelek itp. Mają także istotne znaczenie w selektywnej zbiórce odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych, takich jak zużyte oleje, farby wraz z opakowaniem, baterie, przeterminowane lub nie zużyte lekarstwa itp.Punkt selektywnej zbiórki odpadów ma być też miejscem gromadzenia zużytych urządzeń stosowanych w gospodarstwach domowych, takich jak: lodówki, pralki, kuchenki, telewizory, stare meble itp., a niekiedy odpadów z ogrodów czy odpadów budowlanych. Finansowanie systemu punktów (koszty tworzenia i utrzymania) ma się odbywać z opłat wnoszonych od mieszkańców. Zbieranie i zagospodarowanie selektywnie zebranych odpadów komunalnych odbywać się powinno przy udziale wyspecjalizowanych firm wyłonionych w drodze przetargu. Część elementów systemu selektywnej zbiorki będzie mogła być finansowana z budżetu gminy (miasta), na dotychczasowych zasadach. Na przykład:na terenach, do których gmina posiada tytuł prawny, będzie można zorganizować m.in.:
• prowadzenie selektywnej zbiorki odpadów, w tym ulegających biodegradacji,
• zbiórkę odpadów niebezpiecznych (leki, opony, akumulatory, zużyty sprzęt w dotychczasowych punktach,
• finansowanie mobilnych punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych.

7) zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowanie do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.

8) prowadzą działania informacyjne i edukacyjne w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych.Zorganizowanie kampanii edukacyjnych należy do obowiązków organów wykonawczych gmin.

9) udostępniają na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty określone informacje.Są to obowiązki niezależne od obowiązków wynikających z innych przepisów – w szczególności ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) .

Gmina ma udostępniać informacje o:
• podmiotach odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu danej gminy, zawierające firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię, nazwisko i adres podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości,
• miejscach zagospodarowania przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu danej gminy zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania (instalacjach regionalnych),
• osiągniętych przez gminę oraz inne zobowiązane podmioty w danym roku kalendarzowym wymaganych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania,
• punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, zawierające: firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię, nazwisko i adres prowadzącego punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz adresy punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie danej gminy (wraz ze wskazaniem godzin przyjmowania odpadów),
• zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw domowych, zawierające: firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię, nazwisko i adres zbierającego zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz adresy punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego na terenie danej gminy.

10) dokonują corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym:
• możliwości przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania,
• potrzeb inwestycyjnych związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi,
• kosztów poniesionych w związku z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych,
• liczby mieszkańców,
• liczby właścicieli nieruchomości, którzy nie zawarli umowy w imieniu których gmina powinna podjąć działania, o których mowa w art. 6 ust. 6-12 u.u.c.p.g. ,
• ilości odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy,
• ilości zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania odbieranych z terenu gminy.

Obowiązki wskazane w pkt 11–16 nie są nowymi zadaniami i gminy mogą je realizować zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym.

Dotyczą one obowiązku utrzymania czystości i porządku gmin na terenach, za które nie są odpowiedzialne inne podmioty (właściciele nieruchomości czy zarządcy dróg). Do obowiązków gminy należy także uprzątnięcie i pozbycie się błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z chodników, jeżeli gmina pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na takim chodniku, oraz zbieranie i pozbycie się odpadów zgromadzonych w pojemnikach do tego przeznaczonych, umieszczonych na tym chodniku, i utrzymanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Ponadto gminy mają obowiązek zapobiegania zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności przez zbieranie i pozbywanie się błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu pojemnikach ustawionych na chodniku. Utrzymują również czystość i porządek na przystankach komunikacyjnych, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina oraz które są położone na jej obszarze przy drogach publicznych, bez względu na kategorię tych dróg. Gmina określa również wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe, organizuje ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach, zapewnia zbieranie, transport i unieszkodliwianie zwłok bezdomnych zwierząt lub ich części, współdziałając przy tym z przedsiębiorcami podejmującymi działalność w tym zakresie oraz znakuje obszary dotknięte lub zagrożone chorobą zakaźną zwierząt.

Artykuł pochodzi z publikacji "Nowe zasady gospodarki odpadami komunalnymi" wydanej przez Wolters Kluwer Polska. W publikacji przedstawiono założenia systemu gospodarki odpadami komunalnymi wynikające ze zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz konsekwencje wprowadzenia zmian w związku z przejęciem władztwa nad odpadami komunalnymi przez gminy i objęciem systemem wszystkich ich mieszkańców.

Produkt zawiera omówienie nowych, nieopisanych i często kontrowersyjnych - jak np. naliczanie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi - przepisów prawa w jednych miejscu, zilustrowane pierwszymi pytaniami uczestników nowego systemu.

Pisaliśmy o tym również:
Obowiązki gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi
Gminne instalacje nie będą stały bezczynnie
"Ustawa śmieciowa": co grozi za niezorgranizowanie przez gminę przetargu?
Kiedy gmina nie musi organizować przetargu na budowę, utrzymanie lub eksploatację regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych?


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 ze zm.)
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.)