Ustalenia kontroli przeprowadzonej przez NIK w 24 jednostkach sektora finansów publicznych potwierdzają wzrost liczby i wartości zamówień podprogowych. Najwięcej spośród skontrolowanych dotyczyło zakupu usług. Blisko połowę zamówień bez przetargu realizowano pod koniec roku.

Zobacz też komentarz praktyczny Justyny Olszewskiej-Stompel Zamówienia o wartości szacunkowej do 30.000 euro(tylko dla osób zalogowanych)

Nieprawdziwe dane

NIK zwraca uwagę na nieprawdziwe dane w sprawozdaniach z udzielonych zamówień podprogowych, przez co prezes Urzędu Zamówień Publicznych nie ma rzetelnych danych do monitorowania krajowego systemu zamówień publicznych.

Od ponad czterech lat obowiązuje podwyższony do ponad 125 tys. zł, czyli 30 tys. euro, próg pozwalający na zakupy bez obowiązku stosowania Prawa zamówień publicznych (Pzp). Do kwietnia 2014 r.  wynosił on ok. 59 tys. zł, czyli równowartość 14 tys. euro.

W latach 2013-2016 wartość zamówień publicznych udzielonych na podstawie przepisów Pzp istotnie spadła. W 2013 r. wartość ta wynosiła ponad 143 mld zł, w 2016 r. już tylko ponad 107 mld zł, był to spadek o 25 proc. Kluczową przyczyną spadku wartości polskiego rynku zamówień publicznych, udzielanych w rygorach Pzp, jest podniesienie progu nakazującego stosowanie tej ustawy.

 

Według NIK znacząco zmniejszyła się również liczba opublikowanych w Biuletynie Zamówień  Publicznych ogłoszeń o zamówieniach i konkursach - o 52 proc. w roku 2016 w stosunku do roku 2013, a także ogłoszeń o udzieleniu zamówienia lub wyniku konkursu - o 49 proc.

Usługi bez zamówień

Kontrola 371 zamówień podprogowych, o łącznej wartości blisko 36 mln zł, wykazała, że najwięcej dotyczyło zakupu usług - 128 za ponad 12 mln zł. W ten sposób kupowano także sprzęt, roboty budowlane i remontowe, samochody, materiały biurowe i paliwa.

Spośród zbadanych zamówień najwięcej, 178 za ponad 17 mln zł, zrealizowano w IV kwartale każdego ze skontrolowanych lat. Sześć zamówień zostało unieważnionych lub było realizowanych w ciągu całego roku.

W większości skontrolowanych podmiotów środki na zakupy, których wartość nie przekracza 30 tys. euro, wydawano racjonalnie. Przypadki niegospodarności oraz zaciągania zobowiązań przekraczających plan finansowy badanych jednostek wystąpiły  w dwóch jednostkach. Na przykład w Zarządzie Dróg Wojewódzkich w Katowicach udzielono ośmiu zamówień za 1,2 mln zł firmom  wybranym w postępowaniach, w których zapytania ofertowe wysłano tylko do jednego wykonawcy.

W trzech jednostkach nie stosowano przepisów Pzp, pomimo takiego obowiązku. W Zarządzie Dróg Wojewódzkich w Katowicach kupowano paliwa bez przetargu, pomimo że łączna ich wartość była w każdym roku wyższa niż  30 tys. euro. W latach 2014-2016 wydano na ten cel 539 tys. zł. 

Naruszenia procedur

Większość skontrolowanych podmiotów posiadała regulacje wewnętrzne do wyboru wykonawców zamówień do 30 tys. euro. Jednak w 30 proc. zbadanych jednostek dochodziło do naruszeń tych procedur. 

Najistotniejsze z nich polegały na zastosowaniu niewłaściwego trybu wyboru wykonawcy, nieskierowaniu zapytań ofertowych do wymaganej liczby oferentów, braku publikacji ogłoszeń o zamówieniu, nieudokumentowaniu lub nierzetelnym dokumentowaniu czynności związanych z ustaleniem wartości zamówień.

NIK zwróciła szczególną uwagę na nierzetelne sprawozdania z udzielonych zamówień podprogowych. Nie zapewniały one wiarygodnych danych na temat ich wartości. Podawano w nich zaniżone (o 4,7 mln zł) lub zawyżone (o 10 mln zł) wartości udzielonych zamówień podprogowych. 

Zastrzeżenia Izby dotyczyły aż 18 skontrolowanych podmiotów (75 proc.). Wyniki kontroli wskazują zatem na to, że Prezes UZP nie posiada wiarygodnych danych do monitorowania krajowego systemu zamówień publicznych.

NIK apeluje o rzetelność sprawozdań

NIK rekomenduje jednostkom kontrolowanym podawanie w sprawozdaniach do prezesa UZP rzeczywistej wartości udzielonych zamówień podprogowych,wyeliminowanie przypadków nieuprawnionego udzielania zamówień bez stosowania przepisów Pzp oraz zapewnienie skutecznego nadzoru nad realizacją obowiązków w zakresie udzielania zamówień podprogowych.

Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych powinni na bieżąco monitorować i oceniać system kontroli zarządczej w obszarze realizacji zakupów podprogowych.