Nowe przepisy mają, jak wiele je poprzedzających, naprawić podstawowe bolączki służby zdrowia: nieefektywną formę organizacyjną w jakiej działają oraz brak odpowiednio wykwalifikowanych kadr, do których kompetencji należ zarząd ZOZem. Posłużyć temu ma uporządkowanie i ujednolicenie form prawnych dotyczących placówek udzielających świadczeń zdrowotnych oraz prowadzących działalność leczniczą.
Zgodnie z projektem podmioty, które będą wykonywały działalność leczniczą, otrzymają status przedsiębiorcy (w rozumieniu kodeksu cywilnego), co wiązać się będzie z koniecznością wpisu do rejestru przedsiębiorców. Ich działalność będzie nosiła cechy działalności gospodarczej regulowanej - zakazane będzie reklamowanie usług oraz wykonywanie działalności związanej ze świadczeniem i reklamą usług pogrzebowych. Autorzy projektu przewidują pozostawienie możliwości wykonywania zawodu przez lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki oraz położne w drodze praktyki zawodowej, na podstawie umowy spółki cywilnej jak również w formie spółki jawnej bądź partnerskiej. Obydwie rodzaje działalności: prowadzenie podmiotu leczniczego oraz indywidualna praktyka wpisywane do wspólnego rejestru prowadzonego przez właściwego wojewodę.
Podmiotami wykonującymi działalność leczniczą mogą być przedsiębiorcy działający we wszelkich formach dopuszczalnych prawem o wykonywaniu działalności gospodarczej, a także samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, instytuty badawcze z dziedzin medycznych, fundacje i stowarzyszenia ukierunkowane na zadania z zakresu ochrony zdrowia, kościoły i związki wyznaniowe. Również Skarb Państwa reprezentowany przez ministra, centralny organ administracji rządowej bądź wojewodę będzie mógł utworzyć podmiot leczniczy w formie spółki kapitałowej lub jednostki budżetowej. Podobną możliwość przewidziano również dla jednostek samorządu terytorialnego. Zastrzeżono jednak, że nie będzie możliwe stosowanie w tym przypadku ustawy o gospodarce komunalnej, co ma zapobiec tworzeniu samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej obciążonych długami.
Z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego istotne znaczenie mają przepisy stanowiące o zwiększeniu nadzoru nad samodzielnymi zakładami opieki zdrowotnej. W przypadku osiągnięcia przez placówkę ujemnego wyniku finansowego, podmiot założycielski w ciągu 3 miesięcy od zatwierdzenia sprawozdania finansowego może pokryć wynik za dany rok obrotowy objęty sprawozdaniem finansowym; w przeciwnym wypadku może w ciągu 12 miesięcy zdecydować o przekształceniu zakładu w spółkę kapitałową lub jednostkę budżetową albo o jego likwidacji. Ponadto forma organizacyjna samodzielnego zakładu opieki zdrowotnej przewidziana została wyłącznie dla jednostek już istniejących. Jedyną możliwością powstania nowych jednostek w tej formie będzie połączenie już istniejących. Nie będzie można również prowadzić czynności likwidacyjnych dłużej niż przez 12 miesięcy od rozpoczęcia procedury likwidacyjnej.
Istniejące samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej będzie można przekształcić w spółki kapitałowe bez uprzedniej likwidacji zakładu. W trakcie procedury przekształcania ustalany będzie wskaźnik zadłużenia, czyli relacja sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do sumy jego przychodów. Wskaźnik ten będzie miał decydujące znaczenie przy ustalaniu wysokości zobowiązań, które może lub będzie zobowiązany przejąć podmiot tworzący. Przekształcenie nie będzie obligatoryjne, jednak w projekcie zamieszczono przepisy mające skłonić do rychłego podjęcia procedury, nie później jednak niż do 31 grudnia 2013 r. Przewidziane ułatwienia obejmują umorzenie długów publicznoprawnych oraz dotacje w wysokości wartości umorzonych w wyniku ugody – kwoty głównej lub odsetek z tytułu zobowiązań cywilnoprawnych oraz zobowiązań powstałych z tytułu pozostających do spłaty zaciągniętych kredytów bankowych, o których mowa w ustawie o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej. W kwocie dotacji uwzględniona będzie wartość uiszczonego przez podmiot tworzący podatku od towarów i usług od wniesionego do spółki aportu oraz kwota zobowiązania wynikającego z pożyczki udzielonej zakładowi na podstawie umowy zawartej przed 31 grudnia 2009 r., a także poniesionych przez podmiot tworzący kosztów określenia wartości rynkowej nieruchomości przekazanych spółce powstałej z przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Zgodnie z projektem ustawy, publiczne zakłady opieki zdrowotnej działające na podstawie dotychczasowych przepisów, z dniem wejścia w życie ustawy staną się podmiotami leczniczymi niebędącymi przedsiębiorcami. Niepubliczne zakłady będą natomiast podmiotami leczniczymi.