1. Parkingi w pasie drogi

Korzystający z dróg publicznych są zobowiązani do ponoszenia opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania. Opłaty te są przekazywane odpowiednio do budżetów zarządców dróg lub na wyodrębniony rachunek bankowy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Gospodarowanie środkami uzyskanymi z opłat za parkowanie zostało przewidziane w ustawie o drogach publicznych. Podstawowym celem opłat za parkowanie jest poprawa organizacji i płynności ruchu drogowego. Opłaty powodują skrócenie czasu parkowania przez wymuszenie na parkujących szybkiego załatwienia sprawy i udostępnienia miejsca parkingowego innym kierowcom. Jest to więc element inżynierii ruchu drogowego i jednocześnie rekompensata za ingerencję w pas drogowy. Powyższe stwierdzenia potwierdzają przepisy ustawy o drogach publicznych .

Opłatę pobiera się za parkowanie pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania, w wyznaczonym miejscu, w określone dni robocze, w określonych godzinach lub całodobowo. Strefę płatnego parkowania ustala się na obszarach charakteryzujących się znacznym deficytem miejsc postojowych, jeżeli uzasadniają to potrzeby organizacji ruchu, w celu zwiększenia rotacji parkujących pojazdów samochodowych lub realizacji lokalnej polityki transportowej, w szczególności w celu ograniczenia dostępności tego obszaru dla pojazdów samochodowych lub wprowadzenia preferencji dla komunikacji zbiorowej.

Obowiązek ustalenia stref płatnego parkowania, ustalenia wysokości opłaty za parkowanie w wyznaczonych strefach oraz trybu poboru tej opłaty spoczywa na gminie. Tak stanowi art. 13b ust. 3 i 4 ustawy o drogach publicznych . Z powyższego wynika, że pobór opłat w strefach płatnego parkowania, wyznaczonych na drogach publicznych, jest zadaniem własnym gminy nałożonym przez ustawę o drogach publicznych .

Zarząd drogi lub w przypadku jego braku zarządca drogi pobiera opłaty za parkowanie pojazdów na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania ponoszonych przez użytkowników dróg (art. 13 ust. 1 pkt 1 oraz art. 13b ust. 7 tejże ustawy). Natomiast wyznaczenie strefy płatnego parkowania i ustalenie wysokości opłat należy do kompetencji rady gminy (art. 13b ustawy o drogach publicznych). Wynika stąd, że działania zarządców dróg dotyczące opłat za parkowanie mieszczą się zatem w zakresie czynności o charakterze publicznoprawnym i wynikają z wykonywania przez podmioty publiczne władztwa publicznoprawnego.

Opłata parkingowa za parkowanie na drogach publicznych jest dochodem własnym gminy, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z 30 czerwca 2006 r. o finansach publicznych . Dochodami publicznymi są daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa.

To, że opłaty parkingowe są daniną publiczną, potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 10 grudnia 2002 r. (P 6/02, OTK-A 2002, nr 7, poz. 91) oraz Naczelny Sąd Administracyjny O/Z we Wrocławiu w wyroku z 10 lipca 2003 r. (I SA/Wr 1975/02), a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25 maja 2007 r. (III SA/Wa 3645/06).

A zatem, pobierane przez gminę opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania mieszczą się w zakresie wykonywania zadań własnych gminy. Tym samym gmina jako jednostka samorządu terytorialnego korzysta
z wyłączenia od opodatkowania w zakresie ww. czynności związanych z wykonywaniem zadań publicznych nałożonych odrębnymi przepisami (w tym przypadku przepisami ustawy o drogach publicznych).

W świetle powyższego, zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług, dochody gminy uzyskiwane z biletów parkomatowych nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, pod warunkiem że parkingi stanowią część pasa drogowego w rozumieniu ustawy o drogach publicznych.
Należy jednak podkreślić, iż przepisy cytowanej ustawy o drogach publicznych dotyczą wyłącznie stref płatnego parkowania wyznaczonych na drogach publicznych, tj. zlokalizowanych w pasie drogowym. Oznacza to, że gmina nie będzie mogła skorzystać z wyłączenia od opodatkowania w zakresie udostępniania miejsc parkingowych na parkingach niestanowiących pasa drogowego.

Takie stanowisko w kwestii opodatkowania płatnych gminnych parkingów zajmuje także Minister Finansów (zob. m.in. interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 23 lipca 2008 r., znak: IBPP1/443- 691/08/AZ; KAN-4472/07) oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 23 lipca 2008 roku znak: ILPP1/443-378/08-2/BP).

Jednak zdarzają się także odmienne stanowiska Ministra Finansów (zob. np. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 8 lipca 2008 r. znak: IBPP1/ 443-793/08/AS; K-N-5254/05/08/KAN-7976/08/08).

Mianowicie, organ ten uznał, że opłaty za parkowanie pojazdów na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania, ponoszone przez użytkowników dróg na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 1 i nast. ustawy o drogach publicznych , podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, jeżeli zatem na podstawie tej ustawy oraz zgodnie z uchwałą Rady Miasta w sprawie ustalenia strefy płatnego parkowania na drogach publicznych, są pobierane opłaty za to parkowanie przez jednostkę budżetową gminy (Miejski Zarząd Dróg), to opłaty te podlegać muszą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W ocenie organu, wynika to z tego, że jednostka budżetowa nie została wymieniona ani w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, ani w § 13 ust. 1 pkt 11 obowiązującego od 1 grudnia 2008 r. rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (dotychczas był to § 8 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Ministra Finansów z 27 kwietnia 2004 r.) . W związku z tym obrót, czyli sprzedaż prowadzona we własnym zakresie przez Miejski Zarząd Dróg identyfikatorów i abonamentów, uprawniających do parkowania w całym obszarze strefy, oraz kart postojowych, jak również cały obrót (nie tylko do wysokości bonifikaty) z tytułu zawartych umów z podmiotami gospodarczymi na sprzedaż w ich punktach handlowych kart postojowych, uprawniających do parkowania w strefie płatnego parkowania, stanowi obrót podlegający opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Właściwą stawką dla przedmiotowych usług płatnego parkowania będzie stawka 22% na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, jako że czynności tych nie wymieniono w przepisach jako opodatkowane stawkami niższymi.

2. Parkingi poza pasem drogi

Gmina prowadząca parking może za wynagrodzeniem zezwolić innym osobom na korzystanie z gruntu przez czasowe pozostawienie pojazdu. W takich przypadkach między prowadzącym parking a osobą pozostawiającą pojazd dochodzi do zawarcia umowy zbliżonej do umowy przechowania (art. 835 i nast. k.c.). Wówczas świadczący usługę „parkingową” obejmuje samochód w swoje władztwo i poprzez pobranie opłaty oraz wystawienie kwitu (dowodu przyjęcia pojazdu) zobowiązuje się strzec przed zniszczeniem lub utratą względnie pobiera opłatę za samo umożliwienie korzystania z wyznaczonego miejsca.

Czynność ta w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług jest usługą – i jako taka niewątpliwie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Nie jest nią natomiast wyznaczenie przez organ zarządzający ruchem na drogach miejsc postojowych na drodze publicznej, które są oznaczone standardowym znakiem drogowym w postaci białej litery P na niebieskim polu (znak D-18) informującym o parkingu, jako miejscu postojowym na drodze publicznej, oraz „strefy parkowania” (znak D-44), w których za postój pojazdu – z mocy przepisów szczególnych (a nie umowy) – są pobierane opłaty.

W świetle powyższego, udostępnianie miejsc parkingowych na parkingach niestanowiących pasa drogowego za wynagrodzeniem jest odpłatnym świadczeniem usług podlegającym opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Stawka podatku od towarów i usług dla dostawy towarów i świadczenia usług – poza wyjątkami wyszczególnionymi w ustawie o VAT oraz rozporządzeniu Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r., zgodnie z przepisem art. 41 ust. 1 ustawy o VAT wynosi 22%. A zatem, obroty ze sprzedaży biletów parkomatowych na parkingach niestanowiących pasa drogowego będące wynagrodzeniem za świadczenie usług parkingowych, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o VAT podlegają opodatkowaniu tym podatkiem według stawki 22%. Przy czym dla opodatkowania przedmiotowej czynności, tj. udostępniania miejsc parkingowych za wynagrodzeniem na parkingach niestanowiących pasa drogowego, nie ma znaczenia, czy właścicielem nieruchomości jest jednostka samorządu terytorialnego, czy też inny podmiot (np. przedsiębiorca). Wynika to z tego, że parkowanie pojazdów odbywa się na podstawie umowy cywilnoprawnej i podmiot prowadzący parking świadczy usługę parkingową podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych poza drogami publicznymi w strefie płatnego parkowania należy uznać za wynagrodzenie za świadczenie usługi opodatkowanej podatkiem VAT według stawki 22%.

3. Kasy rejestrujące

Obowiązek ewidencjonowania obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących dotyczy podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych (art. 111 ustawy o VAT). Od tego obowiązku została jednak zwolniona sprzedaż w zakresie czynności wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących (w drugim półroczu 2008 obowiązuje rozporządzenie z 27 czerwca 2008 r. ). W poz. 41 załącznika zostały wymienione usługi świadczone przy użyciu urządzeń (np. parkomatowych), w tym wydających bilety, obsługiwanych przez klienta, które również w systemie bezobsługowym przyjmują należność:
1) w bilonie lub banknotach, lub
2) innej formie (bezgotówkowej), jeżeli z ewidencji i dowodów dokumentujących transakcję jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie transakcji zapłata dotyczyła.

Oznacza to, że opłaty za parking uiszczane za pomocą urządzeń parkomatowych nie muszą być ewidencjonowane za pośrednictwem kas rejestrujących. W konsekwencji, gminy świadczące usługi parkingowe (a jest tak tylko wówczas, gdy parkowanie pojazdów obywa się w miejscach niestanowiących pasa drogowego) objęte stawką 22%, za które opłaty są uiszczane za pomocą parkomatów, są w zakresie tych usług zwolnione od stosowania kas rejestrujących. Potwierdził to także Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w cytowanej już wyżej interpretacji indywidualnej z 23 lipca 2008 r. (znak: IBPP1/443-691/08/AZ; KAN-4472/07), stwierdzając, że świadczone przez gminę usługi parkingowe korzystają ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Przy czym obowiązki w zakresie kas rejestrujących w ogóle nie dotyczą opłat za parkowanie w pasie dróg publicznych. Są to bowiem czynności publicznoprawne, niestanowiące świadczenia usług. Tym samym opłaty nie są wynagrodzeniem za ich świadczenie. Natomiast obowiązek stosowania kas rejestrujących oraz zwolnienia z tego obowiązku dotyczą tylko dostaw towarów i świadczenia usług.

4. Regulacje unijne

W świetle przepisów art. 13 dyrektywy 2006/112/WE, opodatkowana jest każda czynność podmiotów publicznych, która mogłaby zakłócić zasadę wolnej konkurencji. Jest to szerszy zakres podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT czynności podejmowanych przez podmioty publiczne niż ten wynikający z polskich regulacji . Wynika z nich bowiem, że podmioty publiczne są opodatkowane podatkiem VAT zawsze i tylko wtedy, gdy zawierają umowy cywilnoprawne. A jeśli ich nie zawierają, podmioty publiczne działają wówczas jako niepodatnicy VAT.

Zgodnie z ostatnio wydanym na podstawie przepisów art. 4 ust. 6 VI dyrektywy (obecnie art. 13 dyrektywy 2006/112/WE) przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości wyrokiem z 16 września 2008 r. (sprawa C 288/07), płatne parkingi prowadzone przez podmioty publiczne powinny być – co do zasady – opodatkowane VAT. Jest to bowiem zgodne z zasadą neutralności podatkowej.

Zdaniem ETS, nieopodatkowanie podmiotów prawa publicznego w zakresie płatnych parkingów podatkiem VAT stanowiłoby odstępstwo od zasady ogólnej opodatkowania każdej działalności o charakterze gospodarczym. W związku z tym powinno być ono interpretowane w sposób ścisły. Należy zatem zmierzać do ograniczenia zakresu nieopodatkowania podmiotów prawa publicznego. Nie można bowiem stwarzać sytuacji podatkowej, w której prywatni przedsiębiorcy dokonujący takich samych transakcji, jak transakcje realizowane przez podmioty prawa publicznego (takich jak prowadzenie parkingów), byliby traktowani odmiennie w dziedzinie poboru podatkuVAT. Stanowiłoby to istotny zamach na zasadę neutralności podatkowej.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.)