Pełna treść komentarza dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>

Ustawą z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu[1] (zwaną dalej ustawą krajobrazową) wprowadzono do polskiego systemu prawnego szereg nowych prawnych instrumentów kształtowania ładu przestrzennego mających na celu ochronę krajobrazu. Ustawodawca nie zdecydował się na uchwalenie kolejnej, odrębnej ustawy poświęconej ochronie krajobrazu, ale na włączenie stosownych regulacji do dziesięciu obowiązujących ustaw, w tym do ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (zwanej dalej: u.d.p.)[2], ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (zwanej dalej: u.p.o.l.)[3], a także do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (zwanej dalej: u.p.z.p.)[4].

Jednym z kluczowych zamierzeń ustawodawcy było przeciwdziałanie obniżaniu walorów przestrzeni poprzez niekontrolowane umieszczanie na nieruchomościach nośników reklamowych (zjawisko zwane popularnie chaosem reklamowym). W tym celu stosowne regulacje zostały wprowadzone do wszystkich wyżej powołanych ustaw.

Charakter prawny i funkcja uchwały o zasadach i warunkach sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń
Jednym z najważniejszych, nowowprowadzonych powołaną na wstępie ustawą narzędzi ochrony krajobrazu jest uchwała o zasadach i warunkach sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń (zwana dalej również uchwałą reklamową). Problematykę charakteru prawnego tej uchwały, zasad i trybu jej uchwalania, a także prawnych konsekwencji naruszania reguł ustalonych w tej uchwale regulują dodane do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przepisy art. 37a-37e.





Prawne gwarancje zapewnienia ładu reklamowego były w naszym kraju długo wyczekiwane. Dotychczas bowiem jedyne regulacje mające przeciwdziałać chaosowi reklamowemu i będącej jego konsekwencją degradacji krajobrazu można było wprowadzić na obszarach objętych formami ochrony przyrody, w parkach kulturowych oraz na terenach objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Wprawdzie rada gminy miała kompetencje do określenia w planie miejscowym– w zależności od potrzeb – zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabarytów, standardów jakościowych oraz rodzajów materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane (art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p.), jednak w związku z tym, że plany do dziś pokrywają niewielką część obszaru Polski, nie można było uznać tego instrumentu za wystarczający dla zapobieżenia dalszemu oszpecaniu otoczenia przez słabej jakości reklamy, obiekty małej architektury i ogrodzenia.

Ustawą zmieniającą z dnia 24 kwietnia 2015 r. uchylono art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p., w związku z czym z dniem jej wejścia w życie rady gmin utracą kompetencje do ustalania w planach miejscowych zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Jedynym aktem prawnym, w którym będą mogły zamieścić te zasady i warunki będzie odrębna uchwała, mająca również status prawny aktu prawa miejscowego (aktu powszechnie obowiązującego prawa w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji RP)[5].

Uchylenie art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p. było konieczne. To samo zagadnienie nie może być bowiem regulowane przez dwa akty prawa miejscowego chroniące te same wartości (ład przestrzenny), lecz uchwalane w odmiennych trybach charakteryzujących się zróżnicowanym poziomem gwarancji praw właścicieli nieruchomości. W przeciwnym razie mogłoby dojść do naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

Powyższa uwaga odnosi się jednak wyłącznie do sytuacji, gdy plan miejscowy na danym terenie ma dopiero zostać uchwalony, nie odnosi się natomiast do istniejących już planów miejscowych, które w swej treści zawierają ustalenia, o jakich mowa w art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p. Rozwiązanie tego problemu przynoszą jednak dyspozycje art. 12 ust. 1 i 2 ustawy krajobrazowej, z których wynika wprawdzie, że miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obowiązujące w dniu wejścia w życie tej ustawy (tj. w dniu 11 września 2015 r.) zachowują moc, ale regulacje tych planów wydane na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 9 obowiązują do dnia wejścia w życie uchwały reklamowej. Takie rozwiązanie pozwoli w przyszłości uniknąć ryzyka występowania sprzeczności pomiędzy odpowiednimi regulacjami dwóch aktów o jednakowej mocy prawnej: planu miejscowego i uchwały reklamowej.

Niemniej jednak ustawodawca zdecydował, że do projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w stosunku do których podjęto uchwałę o przystąpieniu do sporządzania lub zmiany planu, nieuchwalonych przez radę gminy do dnia wejścia w życie ustawy krajobrazowej, stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 12 ust. 3), a zatem również art. 15 ust. 3 pkt 9 u.p.z.p.

Uchwała, o której mowa w art. 37a u.p.z.p., obejmuje obszar całej gminy, z wyłączeniem terenów zamkniętych ustalonych przez inne organy niż ministra właściwego do spraw transportu. Rada gminy może podzielić obszar gminy na części, na których obowiązują różne zasady dotyczące sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Granice tych obszarów muszą zostać określone w sposób jednoznaczny, nie budzący żadnych wątpliwości. W tym celu rada gminy może dołączyć do uchwały załącznik graficzny wraz z opisem.

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego>>>


Przypisy:
[1] Dz. U. z 2015 r. poz. 774.
[2] Tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 460 ze zm.
[3] Tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 849 ze zm.
[4] Tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 199 ze zm.
[5] Wprowadzenie do systemu prawa nowego instrumentu ochrony wartości składających się na ład przestrzenny jest co najmniej dyskusyjne. Powstaje bowiem wątpliwość, czy nie można było wykorzystać w tym celu już istniejących aktów planowania, w tym planu miejscowego; po ewentualnym wzmocnieniu i doprecyzowaniu regulacji dotyczących reklam, obiektów małej architektury czy ogrodzeń. W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej padło stwierdzenie, że u podstaw opracowania projektu legła chęć zminimalizowania zakresu dokonywanych zmian legislacyjnych przy jednoczesnym uzyskaniu znaczącego efektu z punktu widzenia ochrony krajobrazu. Dodatkowo z wyjaśnień udzielanych przez projektodawców w trakcie konsultacji wynika, iż przyjęcie rozwiązań niezależnych od obowiązującego systemu planowania przestrzennego było zasadne z uwagi na toczące się prace Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego, przygotowującej głęboką reformę systemu planowania przestrzennego (zadaniem powołanej przez premiera w lipcu 2012 r. komisji jest opracowanie projektu kodeksu budowlanego). Stąd przyjęte w ustawie zmieniającej rozwiązania koncentrują się głównie na wzmocnieniu ochrony krajobrazów i powstrzymania ich degradacji.