Gmina nie może wprowadzać opłat za podłączenie do wodociągu

Gmina nie może wprowadzać opłat nieprzewidzianych ustawami, nie dysponuje bowiem pozaustawowym władztwem podatkowym. Ani w obecnym stanie prawnym, ani w stanie prawnym obowiązującym w dniu podjęcia uchwały, nie było przepisów ustawowych, które uprawniałyby organy gminy do uregulowania kwestii finansowego uczestnictwa mieszkańców gminy w budowie sieci kanalizacyjnej uznał WSA w Poznaniu.

Rada gminy podjęła uchwałe w sprawie ustalenia warunków odpłatności za podłączenie się do wodociągu i sieci kanalizacyjnej stanowiących własność gminy. Jako podstawę prawną wskazała na art. 7 ust. 1 usg oraz §11 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie urządzeń zaopatrzenia w wodę i urządzeń kanalizacyjnych oraz opłat za wodę i wprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 47, poz. 234 ze zm.).

Uchwałę zaskarżył prokurator, wskazując, że powołane w uchwale przepisy prawa nie mogą stanowić podstawy do nałożenia w drodze uchwały organu gminy obowiązku do ponoszenia opłat za wykonanie przyłącza wodociągowego. W polskim systemie prawnym bowiem żaden przepis nie daje gminie uprawnień do ogólnego wprowadzania opłat w drodze regulacji prawnych powszechnie obowiązujących. W ocenie prokuratora, opłaty ustalone zaskarżoną uchwałą mają cechy jednostronnie narzuconej mieszkańcom gminy daniny publicznej i jakkolwiek nie mają cech świadczenia podatkowego, to jednak są wymuszone obowiązującymi standardami życia (tzw. przymus życiowy). Opłaty te zostały bowiem ustalone w stałej kwocie i odnoszą się do każdorazowego włączenia się do istniejącej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W niniejszej sprawie nie można uznać opłaty "przyłączeniowej" za świadczenie dobrowolne.

WSA rozpatrując skargę uznał, iż uchwała rady gminy stanowi akt prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego jako akty podustawowe, muszą być wydane na podstawie wyraźnego, a nie opartego jedynie na domniemaniu, czy wykładni celowościowej upoważnienia ustawowego, w granicach w tym upoważnieniu określonych. Kompetencje gmin do wydawania aktów prawa miejscowego określają art. 40 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. 1996 r., nr 13, poz. 74 ze zm.). Klauzula kompetencyjna zobowiązuje organy stanowiące gmin do wydawania aktów prawa miejscowego wyłącznie na podstawie upoważnień ustawowych. Gminny samorząd terytorialny jest legitymowany do stanowienia, należących do omawianej grupy, aktów prawa miejscowego tylko wówczas i w takim zakresie, który bezpośrednio wynika z treści woli ustawodawcy wyrażonej w upoważnieniu ustawowym. Tak rozumiana kompetencja określona w art. 40 ust. 1 oznacza, między innymi, zakaz wykraczania przez organy stanowiące gmin poza ściśle rozumiane upoważnienia ustawowe zawarte w ustawach szczególnych.

WSA rozpatrując skargę uznał, iż uchwała została podjęta na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz §11 ust. 1 nieobowiązującego już w dniu podjęcia uchwały rozporządzenia z 1986 r. Żaden z powołanych przepisów nie uprawnia ani nie uprawniał organów gminy do uregulowania w formie aktu prawa miejscowego kwestii opłaty za przyłączenie do sieci kanalizacyjnej. Wprawdzie art. 18 ust. 2 pkt 8  ustawy o samorządzie gminnym  stanowi, że rada gminy ma kompetencje do podejmowania uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach. Jednakże ograniczenie kompetencji rady do podejmowania uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w ustawach oznacza, że rada, podejmując uchwałę w tym zakresie, musi działać w ramach obowiązującego prawa. Wynika stąd, że gmina nie może wprowadzać podatków (opłat) nieprzewidzianych ustawami, nie dysponuje bowiem pozaustawowym władztwem podatkowym. WSA zauważył, że rada gminy nie wskazała żadnych przepisów odrębnych, które uprawniałyby ją do unormowania materii objętej uchwałą.

Zdaniem Sądu ani w obecnym stanie prawnym, ani w stanie prawnym obowiązującym w dniu podjęcia zaskarżonej uchwały, nie było przepisów ustawowych, które uprawniałyby organy gminy do uregulowania kwestii finansowego uczestnictwa mieszkańców gminy w budowie sieci kanalizacyjnej. W szczególności regulacji takiej nie zawierał art. 107 ustawy z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne (Dz.U. 1974 r., nr 38, poz. 230 ze zm.) stanowiący podstawę prawną do wydania zarówno rozporządzenia z 1986 r., błędnie określonego w zaskarżonej uchwale jako rozporządzenie z 1999 r., jak i rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1996 r. w sprawie urządzeń zaopatrzenia w wodę i urządzeń kanalizacyjnych oraz zasad ustalania opłat za wodę i wprowadzanie ścieków (Dz.U. 1996 r., nr 151, poz. 716 ze zm.).

Wyrok WSA w Poznaniu z 13 grudnia 2012 r., sygn. akt IV SA/Po 1055/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)