W dniu 29 października 2010 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 229, poz. 1498 ; dalej jako nowelizacja ). Akt ten zmienia zasady finansowania ochrony środowiska przez gminy i powiaty, a tym samym stanowi, z funkcjonalnego punktu widzenia, substytut gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które uległy likwidacji z dniem 1 stycznia 2010 r. w związku z wejściem w życie ustawy o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).

Zgodnie z nowelizacją w Prawie ochrony środowiska , w art. 403 dodano ust. 3, który stanowi, iż finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o którym mowa w ust. 1 i 2 (określających zadania gminy i powiatu w zakresie finansowania ochrony środowiska), odbywa się w trybie określonym w przepisach odrębnych, z zastrzeżeniem ust. 4-6. Przepisami odrębnymi są w tym przypadku przepisy ustawy o finansach publicznych.

Kluczowe znaczenie dla gmin i powiatów mają dodane ust. 4 – 6. Zgodnie z nowymi regulacjami, dopuszczalne jest finansowanie ochrony środowiska poprzez udzielanie dotacji celowych z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji. Podmiotami mającymi możliwość ubiegania się o przyznanie dotacji są zarówno podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych (w szczególności: osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe, osoby prawne oraz przedsiębiorcy), jak i jednostki sektora finansów publicznych będące gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

Z chwilą wejścia w życie nowelizacji gminy oraz powiaty otrzymają upoważnienie do podejmowania uchwał określających zasady udzielania dotacji celowej, a w szczególności kryteriów wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz trybu postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposobu jej rozliczania. Ustawodawca przewidział jednak obligatoryjną formę umowy dla udzielenia dotacji. Jej stronami są: odpowiednia jednostka samorządu terytorialnego oraz podmiot, któremu dotacja ma być udzielona. W przypadku gdy dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej.

Nowelizacja wprowadza w art. 2 przepis przejściowy, zgodnie z którym przepisy art. 403 ust. 3-6 Prawa ochrony środowiska zmienianej mają zastosowanie do dochodów budżetów powiatów i budżetów gmin uzyskanych od dnia 1 stycznia 2010 r.

Celem wydania nowelizacji jest „uregulowanie zasad i trybu udzielania z budżetów powiatów i gmin wsparcia finansowego bezpośrednio podmiotom niezaliczonym do sektora finansów publicznych, w tym osobom fizycznym realizującym inwestycje prywatne, niemniej zgodne z celami określonymi w przepisach Prawa ochrony środowiska . Zawarcie w Prawie ochrony środowiska tego rodzaju regulacji stanowiących w swej istocie przepisy szczególne (lex specialis) w stosunku do przepisów ustawy o finansach publicznych, pozwoli na stworzenie nowego instrumentu finansowego w postaci szczególnego rodzaju dotacji udzielanej przez gminy i powiaty.”. W efekcie „umożliwi to finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w sposób zbliżony do sposobu wydatkowania środków gromadzonych na zlikwidowanych gminnych i powiatowych funduszach, przy zachowaniu spójności systemowej z przepisami ustawy o finansach publicznych.” (z uzasadnienia do projektu nowelizacji).

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia, tj. 21 grudnia 2010 r.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 229, poz. 1498)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 150 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.)