Rada miejska wyraziła zamiar przekazania prowadzenia filii szkoły podstawowej spółce, będącej własnością gminy. Burmistrz miasta zwrócił się do kuratora oświaty o wydanie opinii w sprawie przekazania szkoły.

Wyjaśnił, iż decyzja o przekazaniu podyktowana jest zbyt małą liczbą dzieci w poszczególnych rocznikach urodzeń. Zdaniem burmistrza przekazanie szkoły umożliwi zmniejszenie nakładów gminy na wydatki bieżące, ale także umożliwi wygenerowanie środków na inwestycje poprawiające stan infrastruktury oświatowej w gminie.


W odpowiedzi kurator oświaty poinformował burmistrza, iż wniosek o wydanie opinii w przedmiocie przekazania filii szkoły spółce jest bezprzedmiotowy. Przedmiotem opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny w trybie art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty jest bowiem przekazanie szkoły liczącej nie więcej niż 70 uczniów. Szkoła filialna jest natomiast szkołą podporządkowaną organizacyjnie innej szkole i nie podlega przekazaniu na warunkach wyżej wskazanych przepisów.

WSA przypomniał, iż zasadnicza różnica funkcjonalna pomiędzy szkołą filialną, a szkołą samodzielną sprowadza się nie do jej wielkości, czy jakości oferty edukacyjnej, lecz do kwestii organizacyjnych związanych z zarządzaniem takową placówką nie przez jej dyrektora, lecz w części przez jej kierownika, a w części dyrektora szkoły, której jest organizacyjnie podporządkowana.

Szkoła filialna niewątpliwie spełnia zatem kryteria do uznania jej za szkołę publiczną w rozumieniu art. 7  ustawy o systemie oświaty  i co za tym idzie nie sposób przyjąć – jak uczynił to kurator oświaty, iż co do zasady nie znajdzie do niej zastosowania art. 5 ust. 5g  ustawy o systemie oświaty . Jedyna różnicą pomiędzy szkołą filialną, a samodzielną szkołą obejmującą jedynie część klas szkoły podstawowej dotyczy jedynie kwestii techniczno-organizacyjnych, nie związanych z procesem nauczania i realizowanie przez szkołę podstawową jej przewidzianych przez prawo zadań.

Decyzja co do zorganizowania samodzielnej szkoły obejmującej jedynie część klas szkoły podstawowej, czy też szkoły filialnej o takiej samej ilości klas i zasięgu terytorialnym (obwodzie), jest decyzją organu prowadzącego wynikającą z uwarunkowań miejscowych i pozbawionym jakiejkolwiek racjonalności byłoby takie działanie ustawodawcy, które umożliwiałoby przekazywanie podmiotom zewnętrznym prowadzenia małych szkół komunalnych, a uniemożliwiałoby przekazywanie funkcjonujących na alogicznych zasadach szkół filialnych. Nie można także pomijać – na co trafnie wskazuje skarżący – ratio legis przyjęcia przepisów umożliwiających przekazywanie prowadzenia szkół publicznych osobom fizycznym lub prawnym, którym jest umożliwienie dalszego funkcjonowania w tej zmienionej formie organizacyjnej takich placówek oświatowych, których utrzymanie jest z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego, pełniących funkcje organów prowadzących ekonomicznie nieuzasadnione.

Przyjęcie wykładni proponowanej przez kuratora oświaty prowadziłoby zaś do sytuacji, w której w stosunku do szkoły filialnej organy jednostki samorządu terytorialnego posiadałyby kompetencję do jej likwidacji, a pozbawione byłyby uprawnienia do niedolegliwego, dla korzystających z zakładu przekazania jego prowadzenia podmiotowi zewnętrznemu.
WSA podkreślił, iż wprawdzie akt założycielski szkoły publicznej, w której jest realizowany obowiązek szkolny określa w przypadku szkoły podstawowej między innymi także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne, to jednak nie sposób przyjąć by eliminowało to możność przekazania prowadzenia szkoły filialnej podmiotowi zewnętrznemu. Biorąc pod uwagę, iż w przypadku przekazania prowadzenia szkoły osobie prawnej lub osobie fizycznej, konstytutywne znaczenie ma zawarcie umowy pomiędzy tym podmiotem, a jednostką samorządu terytorialnego oczywistym jest, iż pierwotnie musi zostać zawarta odpowiednia umowa wskazana, w art. 5 ust. 5g  ustawy o systemie oświaty  dotycząca szkoły filialnej, a następnie może dojść do odpowiedniej zmiany aktu założycielskiego szkoły, której dana szkoła filialna była uprzednio organizacyjnie podporządkowana. Odwrotna kolejność mogłaby bowiem doprowadzić do sytuacji, w której zniesionoby formalnie szkołę filialną, a następnie nie doszłoby jednak do zawarcia umowy o przekazaniu prowadzenia tej szkoły, co musiałoby skutkować bądź jej likwidacją, bądź jej usamodzielnieniem.

Uznać zatem należy, iż przekazanie prowadzenia szkoły mającej charakter szkoły filialnej osobie fizycznej lub prawnej znosi organizacyjne podporządkowanie takiej placówki szkole publicznej, której dotąd była podporządkowana i uzasadnia wprowadzenie odpowiednich zmian do jej aktu założycielskiego.

WSA uznał, iż brak jest podstaw dla dokonywania takiej wykładni art. 5 ust. 5g  ustawy o systemie oświaty , która ograniczy jego stosowanie jedynie do szkół organizacyjnie samodzielnych i wyeliminuje z zakresu stosowanie tej normy szkoły filialne.
 
Forma prawna podmiotu, któremu miałaby zostać przekazana filia szkoły (osoba prawna niebędąca jednostką samorządu terytorialnego lub osoba fizyczna) nie miała znaczenia dla sprawy i nie była rozważana przez sąd.

Na podstawie: Wyrok WSA w Poznaniu z 10 października 2012 r., sygn. akt II SA/Po 552/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)

Zobacz pełną treść wyroku WSA w Poznaniu z 10 października 2012 r., sygn. akt II SA/Po 552/12.