Projektodawca wprowadza dwie naczelne kategorie pojęciowe, którymi się posługuje w całym tekście ustawy. Są to pojęcia: podmiotów ekonomii społecznej oraz przedsiębiorstwa społecznego. Zakres desygnatów pierwszego z nich jest szerszy. Jest to pojęcie zbiorowe, obejmujące: (1) przedsiębiorstwa społeczne – jak więc widać zakres tego drugiego pojęcia mieści się w tym pierwszym, (2) spółdzielnie socjalne, (3) organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą lub odpłatną działalność pożytku publicznego, a także (4) podmioty prowadzące zakłady aktywności zawodowej i centra integracji społecznej (z wyłączeniem jednostek samorządu terytorialnego). Natomiast przedsiębiorstwem społecznym, a więc postacią rodzajową podmiotu ekonomii społecznej, jest przedsiębiorca w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2015 r. Poz. 277 ze zm.), który uzyskał taki status prawny. Co więc warto zaznaczyć, przedsiębiorstwo społeczne nie jest nową formą organizacyjnoprawną, ale statusem, z którym prawodawca wiąże określone uprawnienia i obowiązki.

Status przedsiębiorstwa społecznego może uzyskać przedsiębiorca, który spełnia wyznaczone w ustawie kryteria. Muszą one zajść kumulatywnie. By uzyskać wskazany status przedsiębiorca musi:
1)prowadzić działalność gospodarczą w określonym przedmiocie (celem tej działalności jest przede wszystkim reintegracja zawodowa osób przynależących do grupy wykluczonych społecznie, pomoc społeczna, opieka nad dziećmi, prowadzenie przedszkoli niepublicznych i innych form wychowania przedszkolnego, ochrony zdrowia psychicznego, wsparcie osób niepełnosprawnych) i nie prowadzi działalności wykraczającej poza ten zakres;
2)posiadać dodatkowy organ konultacyjno-doradczy, w którego skład wchodzą przedstawiciele pracowników, osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wolontariusze świadczący usługi na jego rzecz; spod obowiązku posiadania takiego organu wyłączono mikroprzedsiębiorców oraz spółdzielnie socjalne, choć również z zastrzeżeniami;
3)zatrudniać osoby przynależące do grupy wykluczonych społecznie (np. bezdomnych, bezrobotnych, uzależnionych do alkoholu lub narkotyków, osób z zaburzeniami psychicznymi, osób niepełnosprawnych), a także osób młodych i starszych niezatrudnionych; zatrudnienie takich osób powinno się plasować na poziomie 50% personelu (choć są wyjątki);
4)przeznaczać dochód uzyskany z działalności gospodarczej – jeżeli nie jest przeznaczany na pokrycie strat z lat poprzednich – w co najmniej 10% na działalność pożytku publicznego, jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi taką działalność, na działalność pożytku publicznego prowadzoną przez inny podmiot lub na rzecz osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie społecznym, które przynależą do którejś z grup wykluczonych społecznie; pozostałe środki powinny służyć osiąganiu celów działalności przedsiębiorstwa społecznego (np. reintegracji zawodowej);

Są to najważniejsze kryteria, których spełnienie warunkuje możliwość uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego.

Podmiot uzyskuje status przedsiębiorstwa społecznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego informacji o spełnieniu powyższych kryteriów. Przedsiębiorca, który zamierza uzyskać ten status, składa do sądu rejestrowego na formularzu urzędowym wniosek o dokonanie wpisu. Do wniosku należy załączyć: (1) statut dostosowany do wymagań ustawy, (2) opinię Izby Przedsiębiorstw Społecznych, (3) zaświadczenie potwierdzające spełnienie przez wnioskodawcę warunku zatrudniania wskazanych kategorii osób oraz (4) złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu. Sąd rejestrowy może wykreślić wzmiankę z urzędu lub na wniosek Izby Przedsiębiorstw Społecznych, gdy przedsiębiorstwo przestanie spełniać kryteria, wyczerpie się jego majątek lub ogłosi upadłość. Przedsiębiorstwo, które utraciło status przedsiębiorstwa społecznego może ponownie uzyskać ten status nie wcześniej, niż po upływie 3 lat od dnia wykreślenia z rejestru.

Projektodawca wyposaża przedsiębiorstwa społeczne w określone uprawnienia. Wyszedł bowiem z założenia, że działalność gospodarcza tych podmiotów jednocześnie osiąga szereg celów społecznych, w związku z tym należy ją wspierać. Przedsiębiorstwo społeczne jest uprawnione m.in. do:
1)refundacji ze środków Funduszu Pracy części wynagrodzenia tych zatrudnionych, którzy przynależą do grupy wykluczonych społecznie; refundacji podlega wynagrodzenie w tej części, która odpowiada składkom na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe;
2)zwolnienia z opłacania składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawnych;
3)zwolnienia z wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
4)korzystania ze świadczeń wolontariuszy.

To najważniejsze uprawnienia przedsiębiorstw społecznych.

Ustawa zakłada utworzenie Izby Przedsiębiorstw Społecznych. Jest ona organizacją samorządu przedsiębiorców społecznych, a więc de iure jednostką samorządu gospodarczego. W jej skład wchodzą, z mocy prawa, wszystkie przedsiębiorstwa społeczne. Przynależność jest obligatoryjna. Organami Izby, według projektu ustawy, są: walne zgromadzenie, komisja rewizyjna oraz zarząd. Do jej zadań należy m.in. reprezentowanie interesów członków Izby przed organami władzy publicznej, kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej, wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych oraz programów rządowych, udział w opracowywania projektów tych dokumentów, a także wykonywanie nadzoru nad działalnością przedsiębiorstw społecznych.

Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego sprawuje nadzór nad działalnością Izby z punktu widzenia zgodności jej działalności z prawem. Ustawa wyposaża ministra właściwego w szereg kompetencji. Na organach Izby ciąży obowiązek informacyjny. Informują one ministra właściwego o określonych wydarzeniach (np. terminie walnego zgromadzenia). Jeżeli zarząd Izby narusza przepisy prawa lub postanowienia statutu, minister może wezwać zarząd Izby do zaniechania naruszeń i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. W razie rażącego lub powtarzającego się naruszania prawa przez zarząd Izby, minister może wystąpić do Izby z wnioskiem o zmianę zarządu. W tym też celu minister wyznacza termin walnego zgromadzenia.