Programy operacyjne są dokumentami wdrożeniowymi mającymi za zadanie realizację średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz innych strategii rozwoju. Programy opracowywane są na szczeblu krajowym, w porozumieniu z partnerami społecznymi, gospodarczymi i samorządowymi. Uzgodnione programy przedstawiane są Komisji Europejskiej. W obecnym okresie programowania, to te dokumenty wyznaczają ramy czasowe obejmujące dofinansowanie UE od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2013 r. Programy operacyjne służyć mają realizacji NSS i przyjmowane są w drodze decyzji, a zarządzane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, bądź też uchwał (Regionalne Programy Operacyjne), zarządzane przez poszczególne samorządy województwa (zarządy województw).

Na poziomie ustawodawstwa europejskiego PO usankcjonowane są w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającemu przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, które określa je jako dokumenty tworzone przez państwo członkowskie, przyjęte przez Komisję, a służące określeniu strategii rozwoju oraz przede wszystkim wskazujące na zespół spójnych szczegółowych priorytetów, których osiągnięcie przy użyciu środków UE jest celem państwa członkowskiego. Na szczeblu krajowym natomiast definicję programów operacyjnych zawiera ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.) , gdzie problematyka ta usytuowana jest w rozdziale 3. Według krajowej nomenklatury, w obowiązującym okresie programowym, mamy do czynienia z programami krajowymi i 16 regionalnymi programami operacyjnymi (odpowiadającymi liczbie województw).

Krajowe programy operacyjne obejmują:
1) Program Infrastruktura i Środowisko – współfinansowany z EFRR i FS, a mający zgromadzić około 41,9 % ogółu wsparcia funduszy;
2) Program Innowacyjna Gospodarka – współfinansowany z EFRR, 12,4 %;
3) Program Kapitał Ludzki – współfinansowany z EFS, 14,6 %;
4) Program Rozwój Polski Wschodniej – finansowany z EFRR, 3,4 %;
5) Program Pomoc Techniczna – finansowany z EFRR, 0,8%;
6) Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – finansowany z EFR, 2%.
Programy regionalne finansowane są w całości ze środków pochodzących z EFRR i obejmować mają około 24,9 % całości dostępnego wsparcia.

Uzyskanie dofinansowania z funduszy europejskich niezbędnym czyni zapoznanie się z programami operacyjnymi, dopasowanie projektu, inwestycji do danego priorytetu, w konkretnym programie. Każdy program posiada więc określone cele i wspomniane priorytety, ale także system instytucjonalny, kwotę dofinansowania, plan finansowy, typy beneficjentów, wykazy dokumentów oraz, co istotne z punktu widzenia projektodawców - harmonogram naboru wniosków[1]. Dodatkowymi źródłami informacji dla prawidłowego aplikowania o środki w ramach poszczególnych programów są Szczegółowe opisy priorytetów (tworzone jako odrębne dokumenty dla każdego programu), wytyczne, zalecenia dla beneficjentów, instrukcje wypełniania dokumentów, poradniki, publikowana przed każdym z konkursów dokumentacja konkursowa oraz szereg aktów prawnych ustawodawstwa wewnętrznego takich jak np. prawo zamówień publicznych, zasady udzielania pomocy publicznej.

Składając wniosek aplikacyjny w ramach jakiegokolwiek programu, obowiązani jesteśmy wychodzić naprzeciw wytycznym UE zawartym głównie w tzw. Strategii Lizbońskiej. Dopasowując nasz projekt do wymogów poszczególnych priorytetów odpowiednich Programów Operacyjnych, które już z samego założenia tworzone są w zgodności z odnośnymi wytycznymi, możemy być pewni, że jeden z najważniejszych i jednocześnie niezbędnych aspektów na drodze akceptacji naszego wniosku będziemy mieli spełniony.
Z punktu widzenia osób zajmujących się przygotowywaniem projektu o dofinansowanie z jednego z funduszy UE istotne znaczenie ma także wprowadzenie zasady zakazu podwójnego finansowania, czyli inaczej – tzw. zasady linii demarkacyjnej. Oznacza to w uproszczeniu, iż jeden projekt ma możliwość bycia dofinansowanym jedynie z jednego funduszu, a tym samym - w ramach jednego programu. Konkretne rozwiązania poszczególnych typów projektów zawarte są zawsze w programach operacyjnych, a dokładnie w Szczegółowym opisie priorytetów. Posługując się przykładem przedsiębiorców, jako beneficjentów mogących ubiegać się o dofinansowanie z różnych programów operacyjnych, można zastrzec, że stanowią oni grupę, która starając się o środki unijne musi zdawać sobie sprawę z tego, iż pisząc projekt ma za zadanie szczegółowo przestrzegać wytycznych linii demarkacyjnej, gdyż element ten to jeden z czynników warunkujących zatwierdzenie wniosku.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.)

Pisaliśmy o tym również:
Dokumentacja krajowa w procesie ubiegania się o wsparcie unijne – przegląd programów operacyjnych