Gminy nie chcą dokładać się do koordynatora pieczy zastępczej

Coraz więcej gmin kwestionuje dofinansowanie powiatom kosztów koordynatora pieczy zastępczej. Powiaty nie wykluczają, że będą egzekwować te koszty sądownie. Sytuacji nie poprawiają rozbieżne stanowiska Regionalnych Izb Obrachunkowych. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uważa, że gminy powinny płacić. Zdaniem ekspertów przepis należy pilnie poprawić i to podczas najbliższej nowelizacji ustawy.

Partycypować w kosztach nie chcą m.in. gminy powiatu złotoryjskiego. Nie wykluczają, że spór może zakończyć się nawet w sądzie.

- Przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej są w tej materii niejasne. Nakazują nam dokładanie się do ponoszenia kosztów utrzymywania dzieci w pieczy zastępczej, ale nie do kosztów utrzymania koordynatora pieczy zastępczej – mówi Iwona Pawlus, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy w Złotoryi, członek Dolnośląskiego Forum Pomocy Społecznej.  W przypadku Złotoryi, chodzi o kwotę ponad 35 tys. zł za okres od lutego do listopada 2023 r.  

Marta Marchaj-Kielar, kierownik GOPS w Pielgrzymce dodaje, że chodzi nie tylko o postawę prawną do takiego partycypowania w kosztach koordynatora pieczy zastępczej, ale też brak wiedzy jak taka opłata dla poszczególnych gmin jest wyliczana.

LEX Alert Urzędowy - gotowe newsy o zmianach w prawie dla Twoich urzędników. Sprawdź szczegóły >>

Nieprecyzyjny przepis

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej obowiązuje od 2011 roku. Problem pojawił się po ostatniej nowelizacji ustawy. Zasadą jest, że koszty pieczy zastępczej dziecka finansuje dany powiat, w którym dziecko mieszkało, a gmina partycypuje w tych kosztach.

Zgodnie z art. 191 ust. 7 ustawy, wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzenia dla zawodowej rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, rodziny pomocowej oraz osób zatrudnionych w rodzinie zastępczej i rodzinnym domu dziecka oraz koszty objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej - finansuje proporcjonalnie do liczby dzieci dany powiat.

Na podstawie art. 191 ust. 9 ustawy w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka, gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej - ponosi odpowiednio wydatki, o których mowa w ust. 1 pkt 1, w wysokości:

1. 10 proc  wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
2. 30 proc. wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
3. 50 proc. wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.

Przepisy ust. 2-4 i 7 stosuje się odpowiednio. Wykładnia tych przepisów budzi kontrowersje.

Problem z interpretacją przepisów ma też RIO

Pierwszą interpretację dotyczącą partycypowania przez gminy w kosztach koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wyraziło Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w piśmie z 11 kwietnia 2023 r. W opinii ministerstwa, gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej powinna partycypować w kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Wynika to wprost z art. 191 ust. 9 ustawy, który stanowi, iż przepisy ust. 2-4 i 7 stosuje się odpowiednio. Ministerstwo podkreśliło jednocześnie, że opinia ta ma jedynie charakter rekomendacji, a pogląd resortu nie jest wiążący dla organu wydającego decyzje w indywidualnych sprawach. I w tym duchu wypowiadały się inne izby.  

Odmienne stanowisko przedstawiły Regionalne Izby Obrachunkowe w Poznaniu i we Wrocławiu. Opinie te wstępnie podzieliła również Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych wskazując, że gmina nie ma obowiązku jakiegokolwiek partycypowania w ponoszonych przez powiat wydatkach/kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Koszty te obciążają powiat.

W styczniu br. Damian Grzelka przewodniczący KR RIO, z uwagi na odrębne stanowiska oraz w celu zapewnienia jednolitości udzielanych przez izby wyjaśnień, zwrócił się do ministra finansów o udzielnie wytycznych w tym zakresie, ze wskazaniem czy gmina powinna partycypować w kosztach koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej czy też nie powinna. Minister finansów przekazał sprawę MRPiPS.

Ministerstwo zapowiada zmianę przepisu

Nowe kierownictwo ministerstwa podtrzymało swoje wcześniejsze stanowisko. Z opinii z 26 lutego 2024 r. podpisanej przez wiceminister Agnieszkę Gajewską wynika, że gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej powinna partycypować w kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. I także teraz zaznacza, że wykładnia ta nie jest wiążąca.

Podkreśla jednocześnie, że stanowisko Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych zostanie wzięte pod uwagę w toku dalszych analiz w kierunku przedstawienia propozycji zmian legislacyjnych.

- Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podejmuje działania w kierunku doprecyzowania oraz uszczegółowienia przepisów prawa, dotyczących ponoszenia kosztów objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz partycypacji samorządu gminy – wskazuje wiceminister Aleksandra Gajewska.

Bernadeta Skóbel, radca prawny, ekspertka Związku Powiatów Polskich wskazuje, że spory na tym tle między gminami a powiatami dotyczą stosunkowo niewielkich kwot w porównaniu do wydatków na pieczę zastępczą. Ale i ona uważa, że ustawodawca powinien pilnie poprawić przepis, bo rzeczywiście  można go interpretować na dwa sposoby.

- Ministerstwo przyznaje wprost, że intencją tego przepisu jest to, aby koszty koordynatora wliczały się w koszty utrzymania dziecka w pieczy zastępczej. Ale to powinno być wprost zapisane, aby nie było żadnych wątpliwości – kwituje Bernadeta Skóbel.