Pytanie:
Nauczyciel w szkole ponadgimnazjalnej pełni funkcję radnego rady gminy.
Czy w związku z tym dyrektor szkoły może takiemu nauczycielowi ograniczyć wymiar etatu ze względu na brak godzin z nauczanego przedmiotu przez nauczyciela?

Odpowiedź:
Szczególna ochrona stosunku pracy radnego obejmuje zarówno definitywne jego zakończenie, jak i wypowiedzenie warunków pracy i płacy, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2006 r. (wyrok SN z dnia 23 lutego 2006 r. II BP 4/05). Pracodawca, który chce wypowiedzieć umowę o pracę bądź obniżyć wynagrodzenie radnego, będzie więc zobowiązany do złożenia wniosku oraz uzyskania specjalnej uchwały rady gminy wyrażającej na to zgodę.

Ochrona stosunku pracy radnego nie ma jednak zastosowania w przypadku przeprowadzania tzw. zwolnień grupowych. W takiej sytuacji pracodawca może wypowiedzieć radnemu umowę o pracę bez konieczności uzyskania zgody rady gminy, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 maja 2006 r. (wyrok NSA z dnia 9 maja 2006 r. II OSK 194/06). Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem będzie jednak istniała w razie przeprowadzania tzw. zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników.

Decyzja o udzieleniu zgody należy do rady, a jej uzyskanie w praktyce nie jest proste. Rada zobowiązana jest do odmowy jej udzielenia tylko w jednym przypadku: jeżeli podstawą rozwiązania stosunku pracy są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. W pozostałych przypadkach może tej zgody odmówić lub ją udzielić.

W orzecznictwie istnieje rozbieżność dotycząca zakresu swobody rady przy podejmowaniu tej decyzji. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2007 r. (wyrok SN z dnia 11 grudnia 2007 r. I PK 152/07) ze względu na brak kryteriów i warunków, jakimi rada ma się kierować przy podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody, leży ona w jej swobodnym uznaniu i rada nie musi nawet uzasadniać swojego stanowiska.

Istnieją jednak poglądy, które nakładają na radę nie tylko wymóg uzasadnienia swojego stanowiska, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 czerwca 2006 r. (wyrok NSA z dnia 8 czerwca 2006 r. II OSK 410/06), ale również podnoszące, iż decyzja rady nie może zapadać w oderwaniu od argumentów przedstawianych przez pracodawcę.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2003 r. (wyrok NSA z dnia 6 maja 2003 r. II SA/Kr 363/03) uprawnienie rady gminy do odmowy wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy nie uprawnia rady do odmowy jej wydania w każdej sytuacji.

Zdaniem NSA wadliwa byłaby taka uchwała, której motywy byłyby nie do pogodzenia z zasadami porządku prawnego, która nie miałaby oparcia w stanie faktycznym, w jakim wypowiedzenie zostało dokonane. Odmawiając wyrażenia zgody na zwolnienie radnego, rada powinna bowiem mieć na względzie ochronę wartości, które są istotne i chronione przez polski porządek prawny.

Zgoda rady gminy nie jest konieczna tylko wtedy, gdy radny – pracownik dobrowolnie (np. w drodze porozumienia z pracodawcą) przyjmuje nowe warunki pracy lub płacy. Gdy istnieje choćby potencjalna możliwość, że pracownik będący radnym nie zaakceptuje zmienionych warunków zatrudnienia lub wynagrodzenia, pracodawca powinien przed dokonanie wypowiedzenia zmieniającego uzyskać na jego dokonanie zgodę odpowiedniej rady.