TAK. Uprawniony może przenieść swoją wierzytelność w drodze cesji, a nabywca wierzytelności staje się strona postępowania o ustalenie odszkodowania.

Zgodnie z art. 98 ustawy o gospodarce nieruchomościami  działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Za działki gruntu przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a właściwym organem. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości, w drodze decyzji administracyjnej starosty.

Odszkodowanie za utratę własności nieruchomości ma charakter cywilnoprawny, co jednakże nie oznacza, że przy określaniu jego wysokości możliwe jest stosowanie przepisów k.c. Wszelkie kwestie związane ze sposobem ustalania wysokości odszkodowania zostały wyczerpująco unormowane w rozdziale V dział III ustawy o gospodarce nieruchomościami , gdzie nie przewidziano żadnego odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów k.c. – wyrok NSA z dnia 3 września 2008 r., I OSK 1302/07, LEX nr 498329. Jako wierzytelność o charakterze cywilnoprawnym prawo do odszkodowania może być przedmiotem przelewu (zwanej cesją) na podstawie art. 509 i n. kodeksu cywilnego.

Do czasu ustalenia wysokości odszkodowania ostateczną decyzją nie ma jeszcze konkretnej wierzytelności. Wprawdzie były właściciel ma prawo do odszkodowania, ale jego wysokość nie jest jeszcze sprecyzowana. Wobec tego wierzytelność o wypłacenie odszkodowania, do czasu wydania ostatecznej decyzji, ma charakter wierzytelności przyszłej.

Cedowane na podstawie art. 509 i n. k.c. mogą być także wierzytelności przyszłe, a zatem wierzytelności, które w chwili ich przeniesienia nie istnieją, a które mają powstać w przyszłości. Warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa. Dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania. Powyższe wymaganie należy uznać za spełnione, gdy umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej zawiera dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, iż to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową (wyrok SN z dnia 16 października 2002 r., IV CKN 1471/00, LEX nr 208425).

Ponieważ warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa – przelew wierzytelności przyszłej pełny skutek wywiera dopiero z chwilą powstania wierzytelności. W dacie przelewu cedent przenosi na cesjonariusza jedynie ekspektatywę przyszłego prawa. Pełny skutek umowy cesji wierzytelności przyszłej należy łączyć z powstaniem wierzytelności określonej w umowie cesji (por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/2001; wyrok SN z dnia 16 października 2002 r., wyrok SN z dnia 26 września 2002 r., III CKN 346/01, LEX nr 345523). Przedmiotem umowy o przelew wierzytelności przyszłej nie jest więc wierzytelność, lecz jej ekspektatywa (wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 157/05, LEX nr 346081).

Z chwilą dokonania cesji wierzytelności przyszłej nie następuje więc przejście wierzytelności na cesjonariusza, wierzytelność ta bowiem jeszcze nie istnieje w chwili zbycia. Wynikająca z takiej umowy oznaczona wierzytelność zostaje przeniesiona na cesjonariusza dopiero z chwilą jej powstania, zatem skutek rozporządzający nie następuje w chwili zawarcia umowy cesji (wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 157/05, LEX nr 346081; uchwała SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97; wyrok SN z dnia 26 września 2002 r., III CKN 346/01, niepubl.).

Przedmiotem cesji może być wierzytelność o odszkodowanie za utratę własności nieruchomości, która z mocy prawa przeszła na własność jednostki samorządu terytorialnego. WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 19 lutego 2008 r., II SA/Po 1/08, LEX nr 466024 oraz NSA w wyroku z dnia 14 listopada 2007 r., I OSK 1485/06 wprost wskazały, że dopuszczalna jest cesja wierzytelności o ustalenie i wypłatę odszkodowania z tytułu utraty gruntu przeznaczonego pod drogę publiczną.

Zgodnie z art. 30 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni. Wobec tego w przypadku cesji wierzytelności o odszkodowanie nabywca tej wierzytelności staje się stroną postępowania w miejsce zbywcy lub jest stroną od początku, jeśli postępowanie zostało wszczęte po cesji. Tak też stwierdził WSA w Warszawie w wyroku z dnia 17.04.2007 r., I SA/Wa 1881/06, LEX nr 322281.

Powyższe rozważania odpowiednio mają zastosowanie także do innych wierzytelności z tytułu odszkodowań ustalanych na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami, np. za wywłaszczenie, ograniczenie korzystania z nieruchomości, czy za przejście własności nieruchomości wskutek decyzji wydanej w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 193, poz. 1194 z późn. zm.).


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2010 r., Nr 102, poz. 651 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 193, poz. 1194 z późn. zm.)