Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Austrii, która w 2007 r. urodziła przedwcześnie ciężko chore dziecko. Zmarło ono po 2 dniach od porodu, a skarżąca wraz z mężem nie zgodziła się na przeprowadzenie sekcji zwłok noworodka ze względu na powody religijne (rodzina skarżącej praktykuje islam, a zgodnie ze wskazaniami tego wyznania ciało przed pochówkiem musi być nienaruszone). Mimo tego, sekcja zwłok została przeprowadzona, aby lekarze mogli ustalić przyczynę zgonu dziecka. W czasie sekcji usunięto praktycznie wszystkie narządy wewnętrzne, wypełniając jamy ciała watą. Zwłoki zostały wydane rodzicom, którzy zabrali je do Turcji, aby dokonać rytualnego pochówku. Przy wydaniu zwłoki były ubrane, a zakres ingerencji stał się skarżącej znany dopiero przed samą ceremonią pogrzebową, co wywołało duże poruszenie wśród zgromadzonych: skarżącej odmówiono pochówku dziecka. Pogrzeb odbył się później, w innej miejscowości, bez odprawienia rytuału religijnego. Organy wewnętrzne dziecka zostały zwrócone rodzicom dopiero po interwencji miejscowego rzecznika praw pacjenta, przy czym pierwotnie szpital zaprzeczał, aby miał je w swoim posiadaniu. Przed sądami krajowymi skarżący bezskutecznie próbowali dochodzić zadośćuczynienia w związku z tą sytuacją. Przed Trybunałem skarżąca zarzuciła naruszenie swego prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego, chronionego w art. 8 Konwencji o prawach człowieka, wraz z naruszeniem prawa do wolności wyznania z art. 9 Konwencji.
Trybunał zgodził się ze skarżącymi i w wyroku z 20 lipca 2021 r. potwierdził naruszenie art. 8 i art. 9 Konwencji.

 

Sekcja bez zgody bliskich możliwa, ale nie automatycznie

Trybunał wskazał, iż w świetle standardów konwencyjnych nie istnieje bezwzględne prawo do odmowy wydania zgody na przeprowadzenie sekcji zwłok bliskiej osoby zmarłej. W omawianej sprawie, mimo braku zgody rodziców zmarłego dziecka, zaskarżona sekcja została przeprowadzona zgodnie z przepisami prawa krajowego. Przepisy te przewidują możliwość przeprowadzenia sekcji wbrew woli bliskich zmarłego, jeżeli przemawiają za tym względy interesu nauk medycznych i zdrowia publicznego. Celem takim może być również postawienie prawidłowej diagnozy i ustalenie przyczyny zgonu. Trybunał uznał więc, iż szpital i władze krajowe miały dobry powód ku temu, aby rozważyć przeprowadzenie sekcji zwłok dziecka nawet bez zgody rodziców.

 

 

Bliscy zmarłego mają prawo głosu

To powiedziawszy, Trybunał wskazał, iż poglądy skarżącej nie zostały na żadnym etapie wzięte pod uwagę, ani w momencie podejmowania decyzji przez personel szpitala o przeprowadzeniu sekcji, ani przez sądy krajowe w postępowaniu odszkodowawczym za naruszenie praw podstawowych skarżącej. Jakkolwiek państwa-strony Konwencji cieszą się szerokim marginesem uznania w analogicznych sytuacjach, to przeprowadzenie sekcji zwłok pacjenta zmarłego w szpitalu, zwłaszcza wbrew woli rodziny, musi zawsze zostać odbywać się z maksymalnym poszanowaniem praw członków rodziny zmarłego. W omawianej sprawie krajowe organy władzy nie przeprowadziły wymaganego zrównoważenia praw skarżącej do poszanowania jej życia prywatnego i wyznania, a interesem publicznym w weryfikacji przyczyny zgonu jej dziecka. Tym samym ingerencja w prawa skarżącej nie została należycie uzasadniona, co skutkowało naruszeniem art. 8 i 9 Konwencji.

 

Sprawdź również książkę: Sądy internetowe i przyszłość wymiaru sprawiedliwości >>


 

Prawo polskie niedoskonałe

W polskich przepisach kwestia przeprowadzenia sekcji zwłok została uregulowana w art. 31 ustawy o działalności leczniczej. Zgodnie z postanowieniem ustawy, zgoda na przeprowadzenie sekcji zwłok jest domniemana. Zwłoki pacjenta nie są poddawane sekcji, jeżeli przedstawiciel ustawowy tej osoby wyraził sprzeciw lub uczyniła to osoba zmarła za życia. Zastrzeżenia zgody nie stosuje się, jeżeli sekcja zwłok jest przeprowadzana w związku z toczącym się postępowaniem karnym, gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób jednoznaczny, a także w przypadkach określonych w przepisach o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Czytaj też: Sekcja zwłok - zleca lekarz, rodzina może żądać >

Omawiany wyrok Trybunału stanowi zatem ważną przesłankę interpretacyjną wskazanych przepisów: w świetle art. 8 i art. 9 Konwencji, przy podejmowaniu decyzji związanej z przeprowadzeniem sekcji zwłok, trzeba w sposób należyty uwzględnić życzenia rodziny zmarłego, zwłaszcza wówczas, gdy brak zgody na sekcję wynika ze względów religijnych. Inaczej pojawia się ryzyko naruszenia art. 8 i art. 9 Konwencji.

Polat przeciwko Austrii - wyrok ETPC z dnia 20 lipca 2021 r., skarga nr 12886/16.