Loty ViP-ów: kolejne ograniczenia jawności

Prezydent podpisał ustawę o lotach najważniejszych osób w państwie. Nie ma w niej jednak obowiązku publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej Centralnego Rejestru Lotów oraz bieżącej aktualizacji rejestru. Zdaniem Sieci Obywatelska Watchdog brak takich zapisów ogranicza jawność.

Prezydent podpiał ustawę z 30 sierpnia 2019 r. o lotach najważniejszych osób w państwie. Tzw. ustwa o lotach VIP-ów ma obowiązywać po 14 dni od dniach od ogłoszenia w Dzienniku  Ustaw. Z tym, że regulacje dotyczące  Centralnego Rejestru Lotów o statusie HEAD wejdą w życie sześć miesięcy później.

Nowe przepisy potwierdzają dotychczasową praktykę organizowania lotów najważniejszych osób w państwie, która ma regulować, jakie loty mają status HEAD, przez co pozbyto by się zarzutów potencjalnej niezgodności z prawem. Eksperci z Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska uważają, że przy okazji zaproponowano możliwość bezterminowego utajnienia informacji o lotach ze względu na ważny interes państwa lub bezpieczeństwo „najważniejszej osoby”. – To duże zagrożenie dla jawności - twierdzi Tomasz Wilk z Fundacji.

Czytaj: Ustawa o lotach VIP-ów - Sejm uchwalił zmiany

Zdaniem wiceszefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Pawła Szrota, który przemawiał w Senacie - przeciwnie - przepisy dotyczące lotów najważniejszych osób w państwie pozwolą wyjaśnić wszystkie wątpliwości co do udziału określonych osób w delegacji już na etapie organizacji lotu.

Szybkie uchwalenie

Po aferze związanej z ujawnieniem dużej liczby lotów najważniejszych osób w państwie, tym ówczesnego Marszałka Sejmu RP – Marka Kuchcińskiego ustawę Sejm uchwalił w ekspresowym tempie: 27 sierpnia 2019 r. projekt wpłynął do Sejmu, 29 sierpnia 2019 r. odbyło się pierwsze czytanie, kolejnego dnia – drugie czytanie, praca w komisjach i trzecie czytanie, po którym projekt trafił do Senatu.

Zakres misji

Regulacje dotyczą zasad tworzenia delegacji podczas wyjazdów w misjach oficjalnych. Członkami tychże delegacji mogą być posłowie, senatorowie, przedstawiciele władz publicznych oraz eksperci, jak również członkowie rodziny, „jeżeli ich udział w delegacji jest podyktowany oficjalnym charakterem zadań realizowanych w jej trakcie” (art. 3 ust. 1-3 ustawy).

Centralny Rejestr Lotów

Ustawa tworzy Centralny Rejestr Lotów, który ma być prowadzony przez szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz zawierać informacje o dacie lotu, miejscach startu, lądowania i międzylądowań, jak również imiona i nazwiska pasażerów lotów.

Dane te mają przekazywać w ciągu 5 dni od dnia zakończenia lotu Szefowie Kancelarii:

• Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
• Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej,
• Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz
• Prezesa Rady Ministrów.

Z kolei w ciągu 2 dni od zakończenia lotu MON przekazuje szefom wskazanych kancelarii informacje dotyczące wykorzystywanych samolotów wojskowych – polskich lub wojsk sojuszniczych.

Dokumenty stanowiące podstawę wpisów w Rejestrze przechowuje się przez 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano wpisu (art. 7 ust. 6 ustawy).

Zdaniem Tomasza Wilka 5-letni okres sprawi, że na społeczną kontrolę lotów ustępującego Prezydenta RP nie byłoby wiele czasu. Trudno też będzie porównać skalę podróżowania przez obecnych decydentów z praktyką z poprzednich kadencji.

Ograniczenie jawności

Przekazując do Rejestru dane o lotach, Minister Obrony Narodowej oraz Szefowie Kancelarii Sejmu i Senatu mogą wnioskować o wyłączenie wskazanych danych z publicznego udostępnienia, ze względu na ważny interes państwa lub bezpieczeństwo „najważniejszej osoby” (art. 8 ust. 1).

Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek, może wyłączyć dane o lotach z publicznego udostępnienia, ze względu na ważny interes państwa lub bezpieczeństwo osoby (art. 8 ust. 2).

Natomiast szef Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, gdy przekazuje dane do rejestru lotów, sam określa, które dane są wyłączone z publicznego udostępnienia ze względu na ważny interes państwa lub bezpieczeństwo „najważniejszej osoby”.

Wątpliwości co do zgodności z art. 61 ust. 1-3 Konstytucji RP budzi to, że, wyłączenie tych informacji następuje bez jakichkolwiek ograniczeń czasowych. A co więcej, dane w rejestrze, są przechowywane jedynie przez 5 lat.  

Jednak nie przewiduje się żadnego trybu kwestionowania dokonanego wyłączenia z publicznego udostępnienia.

Propozycje Sieci Obywatelskiej

Sieć obywatelska przedstawiła Senatowi RP propozycje zmiany ustawy, takie jak:

• wydłużenie terminu przechowywania danych w rejestrze, jak również danych służących do dokonania wpisu, do co najmniej 10 lat;
• wykreślenie art. 8 ust. 1-3 ustawy, jako przepisów zbędnych, dotyczących zagadnień uregulowanych w ustawie o ochronie informacji niejawnych, a nadto jako mogących wprowadzić w praktyce trudności w uzyskiwaniu informacji publicznej;
• wykreślenie art. 8 ust. 4 ustawy jako regulacji zbędnej, wprowadzającej nieuzasadnione ograniczenie co do wnioskowania, a nadto jako regulacji prowadzącej do wątpliwości interpretacyjnych;
• nałożenie na szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów obowiązek publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej Centralnego Rejestru Lotów, jak również obowiązek bieżącej aktualizacji rejestru.

Senat nie poparł jednak tych poprawek.  Teraz ustawa czekan na publikację.

-KSIAZKA_HTML-]