Komisja Nadzoru Finansowego 22 lipca 2014 roku przyjęła i ogłosiła dokument zawierający Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych, regulujący zasady corporate governance podmiotów rynku finansowego poddanych nadzorowi KNF. KNF zobowiązała jednocześnie instytucje nadzorowane do przyjęcia Zasad do 1 stycznia 2015 roku, co oznacza że instytucje nadzorowane powinny już rozpocząć prace nad dostosowaniem obowiązujących w nich zasad ładu korporacyjnego do oczekiwanych przez KNF.

Kogo obowiązują Zasady?
Zgodnie z wyjaśnieniem zawartym we wprowadzeniu do Zasad, obowiązują one wszystkie podmioty nadzorowane przez KNF, z zastrzeżeniem wymienionych wyjątków (wyłączono m.in. agentów transferowych czy brokerów ubezpieczeniowych). Pewne wątpliwości budzi zestawienie zapisów o objęciu Zasadami „instytucji nadzorowanych będących spółkami publicznymi” przy jednoczesnym wyłączeniu „emitentów dokonujących ofert publicznych lub których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym” – zapis ten prawdopodobnie miał oznaczać, że Zasadami objęte są spółki publiczne, z wyjątkiem tych notowanych na rynku regulowanym, gdzie obowiązuje osobny kodeks ładu korporacyjnego (przygotowany przez GPW), ale nie jest to jasne.
Zasady jako dokument są skierowane do instytucji nadzorowanych i to instytucje są rozliczane z ich wdrożenia. Jednak analiza poszczególnych zasad wskazuje, że część z nich jest skierowana do innych podmiotów, w szczególności do „udziałowców” instytucji. Wyjaśnienie, kim są udziałowcy, intuicyjnie nie nastręcza trudności, ale jasne zakreślenie granic tego pojęcia może być kłopotliwe.
Pojęcie „udziałowca” nie jest zdefiniowane ustawowo, a w tekstach prawnych pojawia się w różnych (i nieprzystających do Zasad) znaczeniach. Wyjaśnienie go jest szczególnie istotne, ze względu na to, że Zasady szczegółowo regulują relacje pomiędzy instytucją a jej udziałowcami.
Z literalnej treści zasad wynika, że udziałowcem jest bezpośredni wspólnik lub akcjonariusz instytucji, nie jest nim natomiast (i nie podlega rygorom zakreślonym w Zasadach) pośredni wspólnik instytucji, choćby to on podejmował decyzje ekonomiczne dotyczące instytucji, realizowane za pośrednictwem bezpośredniego udziałowca – wobec treści i celu zasad dotyczących relacji z udziałowcami, wydaje się, że jest to niedopatrzenie.

Jak działają Zasady?
Zgodnie z deklaracjami KNF, Zasady mają być przyjmowane przez instytucje nadzorowane na zasadzie „comply or explain”. Jednocześnie, KNF wskazała wyraźnie, że stosowanie Zasad począwszy od 2015 r. będzie uwzględniane przy ocenie nadzorczej BION. Dlatego z punktu widzenia podmiotu nadzorowanego, staranna analiza Zasad pod kątem możliwości dostosowania do nich swoich zasad ładu korporacyjnego stała się pilnym obowiązkiem.
Czytaj także: UE: wymogi dot. CSR tylko w największych firmach>>>

Dotąd nie pojawiło się żadne wyjaśnienie KNF wskazujące:
 - jak nieprzestrzeganie Zasad może wpłynąć na ocenę BION?
 - czy niestosowanie określonej zasady z powodu jej nadmiernej uciążliwości (jest to jedyna dopuszczalna w Zasadach przyczyna ich niestosowania) wpłynie na ocenę BION i w jaki sposób KNF oceni, czy decyzja o niestosowaniu zasady była usprawiedliwiona?
 - w jaki sposób na ocenę instytucji wpłynie niestosowanie Zasad przez inne podmioty w relacji do instytucji (np. przez udziałowców instytucji?
 - czy w przypadku niemożności zastosowania zasady sprzecznej z prawem instytucja może nie stosować zasady w całości czy też musi ją stosować w maksymalnym możliwym zakresie?
 - w jaki sposób instytucje mają w praktyce wykazać, że stosują Zasady i w jaki sposób mają o tym raportować?
We wskazanych powyżej kwestiach instytucje są na razie skazane na domysły i poszukiwanie własnych rozwiązań z nadzieją, że zostaną one zaakceptowane w trakcie (ewentualnych) kontroli przez KNF.
Czytaj także: Spółki giełdowe przedstawią nie tylko wyniki finansowe>>>

Podsumowując, już same kwestie formalne i strukturalne związane z Zasadami budzą poważne wątpliwości w praktyce. Ogromne wątpliwości powstają także w toku analizy poszczególnych Zasad pod kątem ich wdrożenia w instytucjach. Instytucje mają jeszcze nieco ponad dwa miesiące aby przygotować zmiany, z których część będzie wymagała zmian statutu lub uchwał organów instytucji, dlatego warto zacząć intensywne prace aby nie narazić się na sankcje ze strony KNF.

Autorka: dr Agnieszka Hajos–Iwańska, adwokat w kancelarii JSLegal