15 lutego weszły w życie zmiany kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którymi (chodzi o art. 171 k.p.k par. 8) jeśli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 18 lat, to przed pierwszym przesłuchaniem otrzymuje informacje o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania. Informacje mają zawierać opisowe lub graficzne przedstawienie przebiegu, sposobu i warunków przesłuchania. A pomiędzy doręczeniem takiej informacji a terminem przesłuchania powinno upłynąć co najmniej trzy dni, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie.

A zgodnie ze zmienionym art. 171 par. 9, MS określi, w drodze rozporządzenia, wzór informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania dla osób, które nie ukończyły 18 roku życia, odrębnie dla podejrzanego i świadka, uwzględniając potrzebę zrozumienia tych informacji przez osoby przesłuchiwane. Właśnie trafiło ono do opiniowania, określa:

  • wzór informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania podejrzanego, który nie ukończył 18 lat;
  • wzór informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania świadka, który nie ukończył 18 lat.

Jak uzasadnia ministerstwo, wzory opracowano językiem prostym - tak, aby przekazywane informacje były zrozumiałe dla osób poniżej 18-go roku życia i zapewniały im świadome uczestnictwo w postępowaniu karnym.

- Uwzględniając wiek tej grupy uczestników, wzory opracowano graficznie w sposób, który pozwala na zagwarantowanie ich przystępności. Te elementy wpisują się w realizację zasady wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom - dodano.

 

O czym poucza się nieletniego?  

Wzory informacji są przejrzyste, poszczególne punkty wyróżnione są kolorami, najważniejsze rzeczy pogrubione, treści kierowane są do nastolatków bezpośrednio, w drugiej osobie. W przypadku podejrzanego nastolatka wskazano, że informacja ma wyjaśnić, jak przebiega przesłuchanie, na które ma być wezwany. I zaznaczono, że musi na nie przyjść, bo jest to jego obowiązek.

Przypomnijmy, zgodnie z kodeksem karnym, który obowiązuje od 1 października 2023 r. - nieletni, który po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15 lat, dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 148 par. 2 lub 3, może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. O jakie przestępstwa chodzi? Zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, z użyciem materiałów wybuchowych oraz gdy jednym czynem zabije więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo, ale też jeśli zabity zostanie funkcjonariusz publiczny podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego. W uzasadnieniu projektu MS wskazywało, że maksymalna możliwa kara w tym przypadku to... 30 lat pozbawienia wolności. Jest też bezpiecznik -  sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Za najpoważniejsze przestępstwa nastolatek może odpowiadać karnie od 15 roku życia, za pozostałe od 17 roku życia, a przed sądem dla nieletnich jeśli ma mniej niż 17 lat.

Czytaj: 14-latek za zabójstwo może odpowiadać jak dorosły - przepisy już obowiązują >>

W informacji wyjaśnione jest także, czym jest przesłuchanie, kim podejrzany. Wskazane, że "o tym czy przestępstwo rzeczywiście zostało popełnione zdecyduje sąd" a także, że przesłuchanie może sądowi pomóc ustalić, co się zdarzyło, ale podejrzany ma też prawo nie rozmawiać o tej sprawie.

Zobacz procedurę: Przesłuchanie małoletniego świadka w postępowaniu sądowym >

Wyjaśniono również, czym jest wezwanie na przesłuchanie i co się w nim znajduje. Kolejny punkt to instrukcja, co zrobić w sytuacji wezwanie:
czyli np., że trzeba przyjść punktualnie na miejsce przesłuchania, zabierać dokument, który potwierdzi tożsamość – na przykład dowód osobisty, paszport, legitymację szkolną lub telefon z aplikacją „mObywatel”.

Następnie, że na przesłuchanie nastolatek może przyjść z rodzicami lub opiekunami, którzy mogą wziąć udział w przesłuchaniu, chyba, że naruszy to jego prawa lub interesy i co istotne, że może wskazać inną dorosłą osobę, która będzie z nim podczas przesłuchania oraz, że w przesłuchaniu może też uczestniczyć jego obrońca – adwokat lub radca prawny, jeżeli:

  • wybrali go wcześniej rodzice lub opiekunowie (obrońca z wyboru),
  • rodzice lub opiekunowie poprosili sąd o wyznaczenie obrońcy z urzędu (obrońca z urzędu na wniosek oskarżonego),
  • sąd wyznaczył obrońcę z własnej inicjatywy, ponieważ nie masz innego obrońcy. Osoby, które nie ukończyły 18 lat, zawsze muszą mieć obrońcę.

Opisane jest też, jak wygląda takie przesłuchanie, kto w nim uczestniczy, że prowadzący przesłuchanie ma opowiedzieć nieletniemu o jego prawach i obowiązkach, że zawsze można poprosić o wyjaśnienie, jeśli nie rozumie się tych informacji. A także, że prowadzący ma poinformować, o jakie przestępstwo podejrzewa nastolatka, że ma go zapytać, czy przyznaje się do tego przestępstwa i, że nieletni nie musi się przyznawać ani odpowiadać na pytania, o czym również ma zostać pouczony. Informacja wyjaśnia też, czym jest protokół z przesłuchania i co trzeba z nim zrobić.

Zobacz procedurę: Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego w charakterze świadka w postępowaniu sądowym >

 

Kim jest świadek, jakie ma obowiązki

Drugi załącznik dotyczy sytuacji, w której nastolatek jest wezwany w charakterze świadka. Wyjaśnione jest, kim jest świadek, na czym polega przesłuchanie, co znajduje się w wezwaniu. Ale też m.in. co w sytuacji gdy świadek jest chory i nie może się stawić.

Kolejny punkt to instrukcje, co zrobić, kiedy dostaje się wezwanie, co ze sobą zabrać, z kim można w takiej sytuacji przyjść, jak przebiega takie przesłuchanie.

Zaznaczono również, że w trakcie przesłuchania trzeba mówić prawdę, a jeśli będzie kłamać lub udawać, że czegoś nie pamięta, mogą go spotkać konsekwencje:

  • może odpowiadać za popełnienie przestępstwa składania fałszywych zeznań lub zatajania prawdy (jeśli ma więcej niż 17 lat);
  • przed sądem dla nieletnich (jeśli ma mniej niż 17 lat). A też, że może nie zeznawać, jeśli zdarzenie o którym ma mówić dotyczy popełnienia przestępstwa przez rodziców albo rodzeństwo.

W pouczeniu wskazano też m.in., że prowadzący nie może zadawać pytań sugerujących odpowiedź, pytań dotyczących życia seksualnego, chyba że jest to niezbędne w sprawie, zmuszać do określonych zeznań i grozić.

Zobacz też procedury:

Przesłuchanie małoletniego świadka w postępowaniu przygotowawczym >

Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego w charakterze świadka w postępowaniu przygotowawczym >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.