Sędzia Izby Karnej 6 czerwca 2024 r. wyłączył na wniosek obrońcy sędziego Małgorzatę Bednarek od udziału w rozpoznania kasacji w sprawie karnej.
W uzasadnieniu sędzia Pietruszyński napisał, że istotny jest tu wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22 lipca 2021 r. w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce, że Izba Dyscyplinarna, do której była powołana sędzia Małgorzata Bednarek nie była sądem ustanowionym ustawą.
W ujęciu konwencyjnym, gdyby orzekała sędzia Bednarek, doszłoby do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą.
Dodatkowym argumentem, wskazującym na konieczność wyłączenia tej sędzi, są okoliczności powołania do Izby Karnej. Chodzi o to, że powołano ją najpierw do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, mającej w świetle m.in. orzecznictwa Sądu Najwyższego, charakter sądu specjalnego, w nieprzejrzystej procedurze, a następnie przeniesiono – po likwidacji Izby Dyscyplinarnej – do legalnej Izby Sądu Najwyższego decyzją osoby pełniącej funkcję pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, z pominięciem rygorów wskazanych w art. 179 Konstytucji RP.
WZORY DOKUMENTÓW w LEX:
- Wniosek o wyłączenie sędziego (iudex suspectus) >
- Wniosek o wyłączenie sędziego ze względu na okoliczności mogące wywoływać uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w sprawie >
- Uznanie wniosku o wyłączenie sędziego za bezskuteczny >
Powołanie do Izby Karnej z nielegalnej Izby
Sąd Najwyższy uznaje, że akty powołania na stanowiska w Izbie Dyscyplinarnej nie obejmują powołania do każdej innej Izby Sądu Najwyższego i tym samym nie wywołują skutków związanych z takim powołaniem (zob. postanowienie Sądu Najwyższego 24 maja 2024 r., II KK 360/23). Wadliwość pierwotnego powołania, mimo określonego rozwiązania przyjętego w ustawie nowelizującej ustawę o Sądzie Najwyższym, nie może prowadzić do konwalidowania tej pierwotnej wady i uprawniać do orzekania w innych Izbach Sądu Najwyższego.
Reasumując, całość przedstawionej argumentacji prowadzi do stwierdzenia, że skład Sądu Najwyższego z udziałem sędzi Małgorzaty Bednarek ze wskazanych powodów instytucjonalnych i ustrojowych, nie gwarantuje niezawisłości i bezstronności w procedowaniu w przedmiocie kasacji, nie zapewniając zatem prawa do rzetelnego procesu po myśli art. 6 ust. 1 EKPCz.
Czytaj w LEX: Stosowanie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka przez sądy krajowe a podporządkowanie sędziego Konstytucji i ustawie >
Sędzia Motuk wadliwie powołany
Dzień wcześniej, 5 czerwca br., sędzia Jacek Błaszczyk wyłączył od rozpoznawania kasacji sędziego Marka Motuka. Wniosek taki złożyli obrońcy.
- Powody uwzględnienia wniosku o wyłączenie sędziego SN Marka Motuka w tej sprawie są oczywiste – stwierdził sędzia Błaszczyk. Zaznaczył, że przepis art. 41 k.p.k. należy interpretować, mając na uwadze szczególny aspekt gwarancyjny instytucji wyłączenia sędziego, tj. szerzej niż tylko w aspekcie istnienia obaw o stronniczość konkretnego sędziego; mianowicie słuszne jest również zwrócenie uwagi na konieczność zapewnienia stronie postępowania karnego dostępu do niezależnego i bezstronnego sądu.
Autor wniosku sygnalizuje nie w aspekcie personalnym, ale w aspekcie instytucjonalnym, wątpliwości co do bezstronności Marka Motuka, powołanego na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. A, że chodzi o gwarancje prawa do obrony, to wniosek został uwzględniony.
Casus Anny Dziergawki
Tego samego dnia, 5 czerwca br., sędzia Eugeniusz Wildowicz wyłączył od orzekania sędzię Annę Dziergawkę - także na wniosek obrońcy z 20 grudnia 2023 r. Obrońca skazanych złożył w trybie art. 41 par. 1 k.p.k. wniosek o wyłączenie sędzi SN Anny Dziergawki od rozpoznania sprawy ze względu na brak niezawisłości i bezstronności. Wskazał, że Anna Dziergawka została powołana na urząd sędziego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy 13 listopada 2009 r. W 2018 r. minister sprawiedliwości powołał ją do pełnienia funkcji wiceprezesa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy na okres sześciu lat i delegował do pełnienia obowiązków sędziego tego sądu na czas pełnienia powierzonej funkcji. Następnie sędzia ta wzięła udział w konkursie na stanowisko sędziego Sądu Okręgowego w Bydgoszczy przed KRS ukształtowaną już w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, na które Prezydent RP powołał ją 12 września 2019 r.
Anna Dziergawka została sędzią Sądu Najwyższego 16 maja 2023 r. po zaledwie trzech latach orzekania w Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy. Karierę tej sędzi w strukturach wymiaru sprawiedliwości od 2018 r. można obiektywnie uznać zatem za wyjątkowo szybką. - W odbiorze społecznym, a zwłaszcza obserwatorów wymiaru sprawiedliwości, obraz tego przyspieszenia w powiązaniu z intensyfikacją relacji z ówczesną władzą wykonawczą (minister sprawiedliwości), budzić musi uzasadnione zastrzeżenia i rodzić wątpliwości – uzasadnia sędzia Wildowicz.
- Zatem w sytuacji wystąpienia ryzyka nieprawidłowej obsady sądu uzasadnione jest zastosowanie instytucji wyłączenia sędziego – podkreślił sędzia Wildowicz.
Wyłączenie sędziego Bojańczyka
Sędzia Izby Karnej SN Dariusz Świecki także zdecydował się na wyłączenie od rozpoznawania kasacji sędziego Antoniego Bojańczyka. W tej sprawie także obrońca złożył wniosek.
Podstawę wniosku jego autor upatruje w tym, że w kasacji obrońcy podniesiono m.in. zarzuty polegające na naruszeniu art. 439 par. 1 pkt 2 k.p.k. (niewłaściwa obsada sądu powszechnego).
Obrońca wskazał, że przy rozpoznaniu kasacji sędzia ten musiałby wypowiadać się co do procedury nominacyjnej, która i jego dotyczy.
Zdaniem sędziego Świeckiego tego rodzaju sytuacja w odbiorze zewnętrznym mogłaby zostać odczytana jako postąpienie nieutrwalające obrazu sądu jako działającego w warunkach bezstronności.
Sędzia Laskowski sam chce wyłączenia
W nieco innym trybie sędzia Marek Dobrowolski wyłączył od orzekania sędziego Izby Karnej Michała Laskowskiego. Działo się to po rozpoznaniu w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej 5 czerwca 2024 roku, oświadczenia SSN Michała Laskowskiego w sprawie żądania wyłączenia od udziału w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I ZB 66/22.
W oświadczeniu sędzia Michał Laskowski wskazał, iż do czasu, zgodnego z Konstytucją RP i prawem europejskim2, uregulowania kwestii prawidłowości składów orzekających z udziałem sędziów powołanych po przeprowadzeniu procedury przed Krajową Radą Sądownictwa w składzie ukształtowanym ustawą z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o KRS nie będzie orzekał w takich składach Sądu Najwyższego i nie zamierza wziąć udziału w wyznaczonym posiedzeniu. Jego stanowisko uzasadnione jest treścią uchwały połączonych Izb SN z 23 stycznia 2020 r., BSA1-4110-1/20, która jako zasada prawna jest dla niego wiążąca. Podkreślił jednocześnie, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r. nie pozbawił uchwały mocy obowiązującej z powodów wyłożonych w uchwale SN z 5 kwietnia 2022 r. (III PZP 1/22). Jego oświadczenie znajduje także uzasadnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego
(m. in. w uchwale siedmiu sędziów SN z 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22 i wyroku z 15 kwietnia 2021 r., III PSKP 13/21), Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Sędzia sprawozdawca Marek Dobrowolski podzielił zasadność formułowanego żądania, gdyż zaprezentowane przez oświadczającego zapatrywania prawne, w sposób jednoznaczny i nie pozostawiający żadnych wątpliwości ujawniają pogląd sędziego w kwestii spełniania standardów niezawisłości i bezstronności sędziów Sądu Najwyższego powołanych w trybie ustawy o KRS z 8 grudnia 2017 r.
- Podnoszone przez oświadczającego okoliczności związane z jego subiektywnym, wewnętrznym przekonaniem o braku możliwości orzekania, mogą zatem wpłynąć na obiektywizm w rozpoznaniu sprawy – stwierdził sędzia Dobrowolski. Nadto należy wykluczyć również sytuację, gdy strony postępowania sądowego - wobec treści złożonego oświadczenia - miałyby wątpliwości co do braku jego bezstronności.
Podkreślenia wymaga bowiem, iż tego rodzaju sygnał ze strony sędziego może wywołać niepewność co do jego obiektywizmu, gdyż obawa istnienia wewnętrznej stronniczości została sformułowana przez samego sędziego. W zaistniałej zatem sytuacji procesowej, także w odbiorze społecznym, jak i postronnego obiektywnego obserwatora obiektywizm i bezstronność sędziego SN może wzbudzić uzasadnione zastrzeżenia. Tym samym zasadnym jest przyjęcie, że sygnalizowane przez autora oświadczenia okoliczności są tego rodzaju, że mogą wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności.
Ponadto także 5 czerwca br. sędzia Kazimierz Klugiewicz wyłączył od orzekania sędziego Pawła Kołodziejskiego (wadliwość powołania przez KRS.). Natomiast sędzia Izby Karnej Małgorzata Gierszon wyłączyła od orzekania I prezes SN Małgorzatę Manowską, na wniosek strony.
Sędzia Gierszon uzasadniała wyłączenie I prezes faktem nie tylko wadliwości powołania, ale również rozpoznawaniem sprawy podobnej. - Potrzeba wyłączenia sędziego od orzekania rodzi się zawsze w przypadku orzekania w sprawie, która jest „identyczna” jak sprawa sędziego, w tym znaczeniu, że oparta na tych samych podstawach prawnych czy faktycznych, co sytuacja sędziego, albo w której rozstrzygana jest sprawa identyczna z tą, która dotyczy sędziego, a rozstrzygnięcie niewątpliwie wpłynie na sytuację prawną czy faktyczną sędziego. Niewątpliwie sytuacja ta może wywoływać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego w tej sprawie w rozumieniu art. 41 par. 1 k.p.k., a zatem prowadzić powinna do wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy – postanowiła sędzia Gierszon.
![[E-book] Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks karny skarbowy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykrocze](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/81707/zbior_karny_2024_w._25_rgb,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
