Problem tzw. przyczyny rezerwowej (zapasowej) ściśle wiąże się z zagadnieniem tzw. przyczynowości hipotetycznej (in. przyczynowości wyprzedzającej) i sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy podmiot pozwany o naprawienie szkody spowodowanej w określony sposób może skutecznie powołać się na to, że wskazany w pozwie uszczerbek powstałby niewątpliwie również wtedy, gdyby obciążające pozwanego zdarzenie nie nastąpiło, na skutek innego późniejszego zdarzenia.
Zdaniem Sądu Najwyższego, sprawca szkody nie może powołać się na tzw. przyczynę rezerwową, gdy zdarzenie wyrządzające szkodę stworzyło możliwość wystąpienia tej przyczyny (zob. wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2010 r., LEX Nr 589810).
W innym ostatnio wydanym orzeczeniu, a dokładnie w wyroku z dnia 10 lutego 2010 r., V CSK 272/09, LEX Nr 578166, Sąd Najwyższy podzielił stanowisko przeważające w orzecznictwie tego Sądu, zgodnie z którym niedopuszczalne jest, co do zasady, powołanie się przez osobę, której bezprawne działanie lub zaniechanie doprowadziło do uszczerbku majątkowego na to, iż dana szkoda nastąpiłaby także wskutek późniejszego zdarzenia, stanowiącego tzw. przyczynę rezerwową.
Należy pamiętać, że wyroki sądowe, w tym wyroki Sądu Najwyższego, zapadają w oparciu o określone stany faktyczne, który mogą mieć decydujący wpływ na poglądy prezentowane przez sądy. Stąd w wyroku z dnia 10 lutego 2010 r., V CSK 272/09, Sąd Najwyższy podkreślił, że zaprezentowane przez Sąd stanowisko stanowi zasadę, od której - należy założyć - dopuszczalne mogą być wyjątki. Niemniej przywołane wyżej orzeczenia mogą stanowić pewien wyznacznik dla podmiotów stosujących prawo, w tym dla sądów powszechnych.
Przy tej okazji warto również przywołać stanowisko prezentowane w doktrynie, zgodnie z którym powołanie się przez sprawcę szkody na hipotetyczną (rezerwową) przyczynę uszczerbku doznanego przez poszkodowanego może być rozważane tylko wówczas, gdy przyczyna rezerwowa stanowi ogniwo teoretycznego łańcucha przyczynowego równoległego, niezależnego od rzeczywistej sekwencji wydarzeń. Nigdy nie będzie ono natomiast możliwe w przypadkach, w których rzeczywiście zaistniałe zdarzenie szkodzące stworzyło możliwość hipotetycznego wystąpienia alternatywnej przyczyny szkody. Wówczas z założenia nie jest możliwe wykazanie, że w braku zdarzenia sprawczego niewątpliwie wystąpiłaby hipotetyczna przyczyna uszczerbku (zob. J. Jastrzębski: Glosa do wyroku SN z dnia 2 marca 2006 r., I CSK 90/05; Palestra.2007.3-4.325, LEX Nr 59662/1).

 

 Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line