RPO chce wydłużenia terminu na wniesienie apelacji w postępowaniu karnym

Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny sygnalizuje Ministerstwu Sprawiedliwości potrzebę przedłużenia terminu do wniesienia apelacji w zawiłych sprawach i przedstawia konkretną propozycję zmiany przepisów. Podkreśla, że analogiczne rozwiązania blisko od 5 lat z powodzeniem funkcjonują w procedurze cywilnej.

Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny zwraca uwagę Ministrowi Sprawiedliwości na kwestię niemożliwości przedłużenia terminu na wniesienie apelacji w postępowaniu karnym w sprawach szczególnie skomplikowanych, w których uzasadnienie wyroku jest obszerne. Tymczasem strona - niezależnie od obszerności danej sprawy i uzasadnienia pisemnego wyroku sądu - na złożenie apelacji ma 14 dni Czas ten biegnie od doręczenia wyroku z uzasadnieniem. RPO Marcin Wiącek przedstawia min. Adamowi Bodnarowi konkretną propozycję legislacyjną 
Chodziłoby o wprowadzenie możliwości przedłużenia w zawiłych sprawach terminu do wniesienia apelacji poprzez dodanie do art. 445 Kodeksu postępowania karnego nowego par. 1a: "W przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku termin, o którym mowa w par. 1, wynosi 30 dni. O terminie tym sąd zawiadamia stronę doręczając jej wyrok z uzasadnieniem. Jeżeli w zawiadomieniu termin ten wskazano błędnie, a strona się do niego zastosowała, apelację uważa się za wniesioną w terminie".

Dyskusja nad terminem na wniesienie apelacji trwa od lat

Analizę tej problematyki zainicjowano w BRPO jeszcze w 2015 r., za sprawą senackiej inicjatywy, w której zwrócono uwagę na naruszenie prawa do obrony, gdy uzasadnienie wyroku liczy nawet 1200 stron, a czas na wniesienie apelacji wynosi nadal 14 dni. Problem nie utracił na aktualności. Kwestia modyfikacji terminu jest podnoszona w doktrynie, a kolejne, wprowadzone przez ustawodawcę modyfikacje do systemu uzasadnień, dają asumpt do przeanalizowania tej kwestii, zwłaszcza, że analogiczne rozwiązania blisko od 5 lat z powodzeniem funkcjonują w procedurze cywilnej - wskazuje RPO.

Podkreśla też, że prawidłowo sporządzona apelacja wpływa na efektywniejszą kontrolę odwoławczą, a przy tym na stabilność prawomocnych rozstrzygnięć, rzutując również na ukształtowanie zakresu dopuszczalności kontroli nadzwyczajnoskargowej, w tym kasacyjnej. Choćby z tych względów nie można lekceważyć tego, jak dużą rolę dla systemu kontroli orzeczeń pełnią należycie ukształtowane warunki formalne dla wnoszenia apelacji. 

Sprawdź również książkę: Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych. Komentarz. Orzecznictwo >>

RPO zaznacza, że brak możliwości przedłużenia terminu na złożenie apelacji w sprawach szczególnie skomplikowanych i obszernych może wywoływać wątpliwości dotyczące właściwego przestrzegania prawa do obrony, które musi być zagwarantowane proceduralnie, aby miało charakter realny i efektywny. Skoro nie dopuszcza się możliwości odmówienia stronom dostępu do części, ani tym bardziej całości uzasadnienia wyroku, to dostęp ten należy uczynić efektywnym, a nie pozorowanym. 

Uzasadniając swą propozycję dla MS, Marcin Wiącek podkreśla, że wskazany w niej czas  jest już używany w postępowaniu karnym przy wnoszeniu kasacji i odpowiada terminom na wniesienie środka zaskarżenia w innych  procedurach np. administracyjnej, czy przewidzianym w innych państwach.

Podtrzymuje też propozycję rozwiązań, które nie wprowadzają trybu wnioskowego na rzecz przedłużania terminu do wniesienia apelacji ex lege wówczas, gdy wcześniej prezes sądu przesądził to, przedłużając terminu na sporządzenie uzasadnienia. Termin 30 dni nie jest znaczny i koresponduje z innymi czynnościami procesowymi stron, które w procedurze karnej zostały również obwarowane podobnym terminem, odpowiada także jednej z propozycji adwokatury. Tak obrany kierunek legislacyjny powinien ograniczyć podejmowanie decyzji prolongujących termin sporządzenia uzasadnienia do rzeczywiście zawiłych, skomplikowanych orzeczeń, minimalizując zastosowanie przepisu w zakresie innych, ważnych przyczyn. Ta procedura powinna łączyć się z obowiązkiem informacyjnym.

Rzecznik zwraca się do Ministra o analizę i rozważenie zainicjowania działań legislacyjnych odpowiednich do przedstawionej propozycji. Prosi też o stanowisko.

Projekt zmian już jest

Dr Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska, karnistka, wicedziekan ORA w Warszawie i członkini Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, podczas niedawnego zgromadzenia warszawskiej izby, ujawniła, że projekt ustawy naprawczej, przygotowany przez komisję, zakłada m.in. wydłużenie czasu sporządzenia apelacji w procesie karnym do 30 dni, w związku z przedłużaniem czasu sporządzania uzasadnienia przez sędziego. Czytaj więcej: 30 dni na apelację w sprawie karnej pomoże lepiej zadbać o interes klienta >