Powództwo dotyczyło skargi Syndyka Masy Upadłości E. spółki akcyjnej w upadłości w Katowicach przeciwko S.P. o uchylenie wyroku sądu polubownego. Wyrok ten zapadł w Sądzie Arbitrażowym Lewiatan 23 marca 2033 r.
Skarga została wniesiona do Sądu Apelacyjnego w Łodzi, ale ten stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do Sądu Apelacyjnego w Katowicach, który to przedstawił zagadnienie prawne. Chodziło o odpowiedź na pytanie, czy termin dwóch miesięcy do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 1208 par. 1 k.p.c.) jest zachowany także wówczas, gdy w tym terminie skarga zostanie wniesiona do innego sądu apelacyjnego niż ten, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny.
Zobacz procedurę: Badanie dopuszczalności skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ze względu na zachowanie terminu do jej wniesienia >
Podstawa skargi
Strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli:
- brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego;
- strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw przed sądem polubownym;
- wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu
- nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony;
- wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony;
- w tej samej sprawie między tymi samymi stronami zapadł prawomocny wyrok.
Zobacz wzór dokumentu: Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego >
Szczególny charakter skargi
Sąd Apelacyjny wskazał, że ochrona prawna udzielana przez sąd powszechny w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma charakter szczególny. Postępowanie to jest odrębnym rodzajem postępowania cywilnego. Podkreślił specyfikę skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego i postępowania wywołanego jej wniesieniem. Podniósł, że skarga ta łączy w sobie cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia i w pewnym sensie samodzielnego powództwa zmierzającego do ukształtowania prawa lub stosunku prawnego.
Sąd drugiej instancji przedstawił – wynikające z odmiennego kwalifikowania charakteru prawnego skargi oraz skutków odpowiedniego stosowania do niej przepisów o pozwie – rozbieżne oceny co do możliwości stosowania art. 200 k.p.c. w razie wniesienia skargi do sądu niewłaściwego.
Zaprezentował pogląd, że termin do wniesienia skargi jest zachowany także wtedy, gdy skarga zostanie wniesiona w przepisanym terminie do sądu niewłaściwego.
Z drugiej strony możliwe jest przeciwne stanowisko, oparte na założeniu, że skutki przewidziane w przepisach o przekazaniu sprawy sądowi właściwemu przez sąd niewłaściwy nie odnoszą się do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.
Mając na względzie przepisy Konstytucji (art. 175 ust. 1 i art. 177), Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że uprawniony jest nawet pogląd, iż realizacja konstytucyjnej zasady prawa do sądu wyraża się właśnie poprzez kontrolę sądową w stosunku do postępowania arbitrażowego.
Czytaj też w LEX: Polubowne rozstrzyganie sporów >
Wniesienie sprawy do niewłaściwego sądu nie pozbawia strony możliwości obrony swych praw. Jak zastrzegł jednak Sąd Apelacyjny, skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest pierwszą czynnością w postępowaniu arbitrażowym, która odbywa się przed sądem powszechnym; strony tego postępowania nie muszą być pouczane o sposobie wniesienia skargi. Uznanie, że wniesienie skargi do innego sądu apelacyjnego niż ten, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, nie byłoby równoznaczne z wniesieniem skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego w terminie, co mogłoby – przy możliwości przyjęcia trudności stron co do ustalenia właściwego sądu apelacyjnego – faktycznie pozbawiać stronę prawa do sądu w tym ograniczonym zakresie, jaki przewidują art. 1205 i nast. k.p.c.
Czytaj też w LEX: Skuteczność skarg o uchylenie wyroków sądów polubownych >
Dwa możliwe rozwiązania
Jak zauważył Sąd Apelacyjny, autonomia i odrębność sądownictwa polubownego nakazuje wykładać ściśle przepisy dotyczące sposobu i terminu wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, co prowadzi do udzielenia negatywnej odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne.
Z drugiej strony pozytywną odpowiedź uzasadnia istota skargi, którą jest zapobieganie funkcjonowaniu w obrocie prawnym orzeczeń sądów niepaństwowych naruszających praworządność.
Uchwała Izby Cywilnej SN z 5 lipca 2024 r. , sygn. akt III CZP 64/23
Zobacz też procedury:
Wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego >
Badanie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ze względu na wymagania formalne >
Badanie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ze względu na wymagania fiskalne >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
