Tatuaż - nie tak dawno kojarzony był głównie ze środowiskiem przestępczym, obecnie coraz więcej ludzi decyduje się na tatuaż. Nad tą formą ozdoby ciała można zastanawiać się z medycznego, historycznego, socjologicznego ale i prawnego punktu widzenia. Ze względu bowiem na niekonwencjonalne “płótno” - zagadnień prawnych z nią związanych nasuwa się całkiem sporo.
Tatuaż to dzieło
Wstępem będzie przesądzenie o spełnianiu przez tatuaż cech utworu w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy “Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”. Aby więc tatuaż jako forma projekcji myśli artystycznej mógł być zwany utworem, a twórca mógł korzystać z dobrodziejstw przewidzianych przez ustawodawcę, musi być twórczy oraz posiadać indywidualny charakter. Oznacza to, że jeśli tatuażysta, nie tylko umieścił wzór na ciele, ale i sam go zaprojektował, ponadto wzór jest oryginalny – utwór musi być subiektywnie nowym wytworem intelektu oraz indywidualny – utwór powinien wyróżniać się na od takich samych wytworów działalności twórczej człowieka w sposób, który świadczy o jego wyjątkowości, to w przeważającej ilości przypadków, jest także twórcą w rozumieniu prawa autorskiego. Miejscem ustalenia, a więc nośnikiem informacji, medium przy pomocy którego rozpowszechniany jest niematerialny utwór będzie natomiast skóra człowieka.
Autorskie prawa majątkowe przy tatuaturzyście
W dalszej kolejności warto więc zastanowić jak rozkładają się prawa i na czym one w tym wypadku polegają. Oczywistym jest fakt, że tatuażyście przysługują autorskie prawa osobiste do wykonanego utworu, gdyż są niezbywalne. Budzące wątpliwości jest jednak kto będzie posiadał autorskie prawa majątkowe oraz w jakim zakresie będzie mógł z utworu korzystać. Przyjmując, iż nie tatuażysta zawiera z klientami umowy regulujące przeniesienie autorskich praw majątkowych bądź udzielające licencję na określonych polach eksploatacji, założyć wypada, że całość autorskich praw majątkowych pozostaje przy tatuażyście. Przysługuje mu zatem wyłączne prawo do korzystania z utworu, rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Ponadto tatuator-twórca posiadać będzie prawo do nienaruszalności treści i formy utworu. Z uwagi jednak na specyficzny sposób utrwalenia tego utworu, niewątpliwe w swoim źródle prawa twórcy podlegać będą ograniczeniom ze względu na proporcje dóbr prawnych - wolności do rozporządzania własnym ciałem i prawa autora do rozporządzania dziełem. Zarówno wolność jak i własność mają swoją podstawę prawną w najwyższym rangą akcie prawnym – Konstytucji RP. Tym niemniej jednak wolność człowieka m.in. do dysponowania swoim ciałem i swobodnego funkcjonowania w społeczeństwie także godności człowieka, powinna mieć zdaniem autora pewną przewagę nad prawami autorskimi.
Dorozumiana licencja niewyłączna na korzystanie
W sytauji gdy nie zawarto umowy prawo – autorskiej na piśmie, można co najwyżej przyjąć, że klient uzyskuje dorozumianą licencję niewyłączną na korzystanie z utworu - nie jest bowiem wymagane dla jej udzielenia zachowanie formy pisemnej takiej umowy. Zdaniem autora zakres tej licencji definiowany będzie z perspektywy normalnego korzystania z utworu w związku z nieskrępowanym funkcjonowaniem w społeczeństwie. Osoba ozdobiona tatuażem może więc bez obawy o prawa twórcy prezentować tatuaż przy codziennych czynnościach. Tatuaż może być także uwieczniony na fotografiach z imprez i sytuacji życia codziennego np. na portalach społecznościowych.
Licencja nieabsolutna
Jakkolwiek zakres tej licencji jest dosyć szeroki, nie ma on charakteru absolutnego, jest wyznaczany każdorazowo na gruncie konkretnego przypadku i sposobu eksploatowania utworu tego rodzaju. Dla przykładu, działaniem naruszającym prawa autorskie twórcy będzie co do zasady komercyjne wykorzystanie ozdoby na skórze. Jeśli wiec tatuowana będzie dla przykładu modelka lub model, który następnie weźmie udział w sesji fotograficznej, w wyniku czego tatuaż stałby sie elementem reklamy lub innego utworu np. fotografii z których czerpane byłyby wymierne korzyści, to w takim wypadku twórca-tatuażysta słusznie mógłby dochodzić ochrony swoich praw autorskich do tak eksploatowanego tatuażu-utworu.
Zmiany za zgodą twórcy
Innym przykładem może być chęć przerobienia tatuażu. Dokonanie modyfikacji, które wykraczałby poza normalne poprawienie, bądź odświeżenie dzieła wymaga lege artis zgody twórcy. Z jednej strony bowiem wyważenia wymaga prawo człowieka do estetycznego wyglądu i decydowania o swoim ciele a z drugiej prawo tatuażysty do integralności utworu. Jakkolwiek na świecie mieliśmy juz do czynienia z akcjami prawnymi tatuażystów w celu ochrony przysługujących im praw, w Polsce temat ten - jak sie wydaje - nie jest jeszcze przedmiotem szerszej dyskusji. Stąd powyższe rozważania mają charakter teoretyczny, autor nie dotarł bowiem do przykładów dotykających kwestii praw autorskich do tatuażu w orzecznictwie sądów polskich.
