Strasburg: zagraniczne małżeństwa jednopłciowe muszą być uznawane przez państwo

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 14 grudnia uznał, że brak uznania przez Włochy małżeństw jednopłciowych zawartych za granicą stanowiło naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego małżonków.

Skargę do Trybunału wniosło sześć par jednopłciowych, to jest w sumie jedenastu obywateli Włoch i jeden obywatel Kanady. Każda z par zawarła związek małżeński: trzy w Kanadzie, jedna w Kalifornii (USA), dwie w Holandii. We Włoszech skarżący próbowali uzyskać rejestrację swych małżeństw w urzędach stanu cywilnego w gminach swego miejsca zamieszkania - bezskutecznie. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, że taki stan rzeczy stanowił naruszenie ich prawa do poszanowania życia rodzinnego, chronionego w art. 8* Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał zgodził się ze skarżącymi i potwierdził naruszenie art. 8 Konwencji.

Trybunał wskazał, iż wniesione skargi dotyczyły w istocie braku możliwości uzyskania prawnego uznania związków małżeńskich zawartych przez skarżących za granicą. Okazało się to niemożliwie zarówno w formie małżeństwa, jak i w jakiejkolwiek innej formie. Państwo włoskie pozbawiało tym samym skarżących wszelkiej ochrony prawnej zawartego przez nich związku. Prawdą jest, iż zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału państwa-strony Konwencji mogą decydować swobodnie o tym, czy w prawie krajowym instytucja małżeństwa winna być ograniczona wyłącznie do par jednopłciowych. Prawdą jednak jest również to, iż osoby nieheteroseksualne oraz trwałe związki jednopłciowe wymagają prawnego uznania więzi pomiędzy partnerami, a brak takiego uznania i ochrony prawnej sprowadza się do naruszenia prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego z art. 8 Konwencji. W rzeczy samej, nie dalej jak 21 lipca 2015 r., w wyroku Oliari i inni przeciwko Włochom, skarga nr 18766/11, Trybunał w Strasburgu stwierdził naruszenie art. 8 Konwencji przez Włochy ze względu na brak w prawie włoskim jakichkolwiek regulacji prawnych umożliwiających uznanie prawne i ochronę prawną par jednopłciowych.

Trybunał wskazał dalej, iż wielu państwach Rady Europy istnieją regulacje prawne umożliwiające osobom nieheteroseksualnym zawieranie związków partnerskich, które gwarantują partnerom uznanie prawne i ochronę prawną porównywalną do instytucji małżeństwa. Możliwość ta istnieje od 2016 r. również we Włoszech, omawiana sprawa dotyczy jednak stanu prawa włoskiego sprzed przyjęcia regulacji o związkach partnerskich (skargi zostały wniesione w 2012 r.). Trybunał wskazał, iż istotą sprawy będzie rozstrzygnięcie, czy zachowana została sprawiedliwa równowaga pomiędzy konkurującymi interesami państwa w odmówieniu skarżącym uznania ich małżeństw a interesami skarżących, którzy uzyskania odpowiedniej ochrony prawnej dla swego związku.

Trybunał zaakceptował wybór Włoch, by nie zezwalać na małżeństwa jednopłciowe w systemie prawa krajowego, wskazał jednak, iż kluczową kwestią w tej mierze był brak możliwości uzyskania jakiegokolwiek uznania prawnego i ochrony prawnej przez skarżące pary. Brak uznania zagranicznych małżeństw skarżących postawił ich w położeniu próżni prawnej, zupełnie bez uwzględnienia rzeczywistości społecznej skarżących, przysparzając im tym samym wielu trudności w życiu codziennym. Pozwane państwo nie przedstawiło żadnych nadrzędnych interesów społecznych, które mogłyby stanowić istotne i wystarczające uzasadnienie sytuacji kategorycznej odmowy uznania prawnego związków skarżących. Zdaniem Trybunału, państwo nie może lekceważyć sytuacji prawnej obywateli, która odpowiada życiu rodzinnemu w rozumieniu art. 8 Konwencji, i nie przyznawać tymże obywatelom żadnej ochrony prawnej. W konsekwencji Trybunał stwierdził, że państwo nie zachowało sprawiedliwej równowagi pomiędzy interesami konkurującymi w sprawie, a tym samym miało miejsce naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego skarżących i art. 8 Konwencji.

Omawiane orzeczenie jest wyjątkowo adekwatne do sytuacji par jednopłciowych w Polsce, gdzie - tak jak we Włoszech do 2016 r. - nie przewiduje się żadnej możliwości prawnego uznania związków osób nieheteroseksualnych. Trybunał po raz kolejny potwierdza, że system prawny, który nie daje parom jednopłciowym żadnej możliwości uzyskania uznania prawnego i ochrony prawnej związku, utrzymuje stan naruszenia prawa osób zainteresowanych do poszanowania ich życia rodzinnego i prywatnego, a tym samym jest oczywiście sprzeczny z art. 8 Konwencji o prawach człowieka.

Orlandi i inni przeciwko Włochom - wyrok ETPC z dnia 14 grudnia 2017 r., skarga nr 26431/12.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.