Strasburg: status "więźnia niebezpiecznego" ponownie z naruszeniem praw podstawowych

Europejski Trybunał Praw Człowieka w swych dwóch wyrokach z 30 października br. ponownie uznał, iż Polska zbyt często nadaje status więźnia niebezpiecznego i zbyt długo stosuje nadzwyczajne środki ostrożności przewidziane w takich przypadkach w stosunku do konkretnych więźniów.

Skargi zostały wniesione przez obywateli polskich oskarżonych o popełnienie poważnych przestępstw, związanych z użyciem przemocy lub udziałem w zbrojnej grupie przestępczej. Obaj skarżący zostali tymczasowo aresztowani i w stosunku do obu aresztowanie odbywało się w rygorze przewidzianym dla więźniów niebezpiecznych. W stosunku do pierwszego skarżącego rygor ten był stosowany przez dwa i pół roku, a w stosunku do drugiego przez rok i dziesięć miesięcy.

Trybunał uznał te stany rzeczy za naruszenie art. 3 Konwencji o prawach człowieka, który bezwzględnie zakazuje tortur oraz nieludzkiego oraz poniżającego traktowania i karania. Rygor stosowany względem więźniów niebezpiecznych przewiduje ich niemal zupełną izolację od świata zewnętrznego oraz od społeczności zakładu karnego (wraz z zakazem udziału w jakichkolwiek zajęciach prowadzonych w placówce oraz zakazem pracy), ciągły monitoring w celach, rutynowe kontrole osobiste przy każdym opuszczeniu i powrocie do celi oraz rutynowe skuwanie więźniów przy każdym wyjściu z celi. Trybunał uznał, iż długotrwałe – nawet kilkuletnie – stosowanie takich środków bezpieczeństwa osiąga taki stan dolegliwości, który można nazwać "nieludzkim traktowaniem".

Omawiane wyroki to kolejne orzeczenia przeciwko Polsce (po wyrokach Trybunału z 17 kwietnia 2012 r. w sprawach nr 20071/07, Piechowicz przeciwko Polsce oraz nr 13621/08, Horych przeciwko Polsce), w których ETPC stwierdza naruszenia art. 3 Konwencji przez polski system penitencjarny, a konkretnie przez sposób, w jaki nadawany i utrzymywany jest status "więźnia niebezpiecznego". Istotą tych rozstrzygnięć Trybunału jest zarzut rutynowego stosowania określonych procedur. Szczególne środki ostrożności w przypadku niebezpiecznych więźniów są – zdaniem Trybunału – zasadne, lecz jedynie przez taki okres, w jakim ich stosowanie jest uzasadnione w konkretnych okolicznościach. Arbitralne i rutynowe utrzymywanie statusu więźnia niebezpiecznego narusza prawa podstawowe osadzonych i skazuje ich na nieludzkie traktowanie.

Tak wynika z dwóch wyroków Trybunału z 30 października 2012 r. w sprawach nr 1608/08, Głowacki przeciwko Polsce oraz nr 13421/03, Pawlak przeciwko Polsce.