Strasburg: Polska nie zapewniła skutecznego środka odwoławczego od zakazu zgromadzenia

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 2 maja uznał, że Polska naruszyła prawo do skutecznego środka odwoławczego ze względu na brak zapewnienia terminowego rozpatrzenia odwołania organizatora zgromadzenia od decyzji zakazującej przeprowadzenia zgromadzenia.

Skargę do Trybunału wniosło Stowarzyszenie Wietnamczyków w Polsce "Solidarność i Przyjaźń". 12.05.2008 r. skarżące stowarzyszenie powiadomiło wójta gminy Lesznowola o zamiarze przeprowadzenia zgromadzenia w dniu 19.05.2008 r. Zgromadzenie miało służyć zaprotestowaniu przeciwko nieuczciwym praktykom biznesowym lokalnej firmy, uderzającym w interesy majątkowe protestujących. W zgromadzeniu miało wziąć udział około 150 osób, miało mieć charakter pokojowy i zakończyć się przekazaniem petycji przedstawicielom firmy. Wójt Lesznowoli wydała decyzję zakazującą zgromadzenia. Skarżący odwołali się od tej decyzji do wojewody, który wydał swą decyzję w czerwcu 2008 r. Tym samym zgromadzenie nie doszło do skutku. Identyczna sytuacja zaistniała w związku ze zgromadzeniem planowanym na 26 maja. Odbyło się dopiero trzecie zgromadzenie, zaplanowane na 8 października i zgłoszone wójtowi 1 września. Przed Trybunałem skarżące stowarzyszenie wskazało, że zgromadzenia zaplanowane na maj nie mogły się odbyć ze względu na nierozpatrzenie wystarczając szybko odwołań od decyzji wójta zakazujących zgromadzenia. Ten stan rzeczy sprowadzał się, zdaniem skarżącego stowarzyszenia, do naruszenia prawa do skutecznego środka odwoławczego, chronionego w art. 13 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 13 Konwencji.

Trybunał wskazał na swą linię orzeczniczą, zgodnie z którą względy bezpieczeństwa publicznego mogą stanowić uzasadnioną przesłankę wydania zakazu przeprowadzenia zgromadzenia. Wówczas jednak państwa-strony Konwencji mają obowiązek zapewnienia zainteresowanym skutecznego środka prawnego, pozwalającego zbadać merytorycznie zarzuty związane z ograniczeniem lub naruszeniem ich konwencyjnej wolności zgromadzania się.

Skarżące stowarzyszenie powiadomiło właściwe organy gminy o zamiarze przeprowadzenia zgromadzenia z siedmiodniowym wyprzedzeniem - Trybunał uznał ten termin za rozsądny i wystarczający. Za uderzający Trybunał uznał fakt, iż wszystkie decyzje zakazujące przeprowadzenia zgromadzeń opierały się na bliźniaczych uzasadnieniach, powołujących się na utrudnienia w ruchu drogowym i blokadę przejazdu, chociaż skarżące stowarzyszenie dostosowało plan zgromadzenia do tych wątpliwości już po pierwszej decyzji.

Trybunał wskazał dalej, iż w przypadku zakazu zgromadzeń, prawo do skutecznego środka odwoławczego oznacza taki środek, który zostanie rozpatrzony przed terminem planowanego zgromadzenia. Standard ten w sposób oczywisty nie został zachowany w omawianej sprawie: odwołania wniesione przez skarżące stowarzyszenie od dwóch decyzji zakazujących przeprowadzenia zgromadzeń majowych zostały rozpatrzone dopiero w czerwcu. W obu przypadkach wojewoda umarzał postępowania ze względu na bezcelowość wydania decyzji merytorycznej. W żadnej mierze nie można więc uznać, by taki środek odwoławczy dawał skarżącym możliwość uzyskania zadośćuczynienia za ograniczenie ich konwencyjnej wolności zgromadzania się. Nie można go więc uznać za środek skuteczny, co skutkuje naruszeniem prawa do skutecznego środka odwoławczego i art. 13 Konwencji.

Stowarzyszenie Wietnamczyków w Polsce "Solidarność i Przyjaźń" przeciwko Polsce - wyrok ETPC z dnia 2 maja 2017 r., skarga nr 7389/09.