Strasburg: odmowa leczenia substytucyjnego naruszyła prawa podstawowe więźnia

Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 1 września 2016 roku uznał, iż odmowa udostępnienia osobie od dawna uzależnionej od heroiny leczenia substytucyjnego w zakładzie karnym sprowadzała się do nieludzkiego i poniżającego traktowania więźnia.

Skargę do Trybunału wniósł obywatel Niemiec, uzależniony od heroiny od 1973 roku. Od 1988 roku skarżący jest nosicielem wirusa HIV, w 2001 roku został uznany za inwalidę. Skarżący podejmował liczne próby walki z nałogiem, a latach 1991-2008 stosował narkotykowe leczenie substytucyjne. W 2008 roku został oskarżony o handel narkotykami i tymczasowo aresztowany - leczenie substytucyjne zostało w związku z tym przerwane wbrew jego woli.

Skarżący zwracał się do organów penitencjarnych o ponowienie terapii, bezskutecznie. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż odmowa leczenia substytucyjnego w czasie pozbawienia go wolności postawiła go w sytuacji wyjątkowego cierpienia, z naruszeniem art. 3 Konwencji o prawach człowieka (zakaz tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania).

 

Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie zakazu z art. 3 Konwencji.

Główną "kością niezgody" pomiędzy skarżącym a niemieckim rządem było to, czy terapię zastępczą dla osób uzależnionych od narkotyków należy traktować jak niezbędne leczenie, które na podstawie art. 3 Konwencji musi być zapewniane przez państwo-stronę Konwencji osobom pozbawionym wolności. Państwa cieszą się pewnym marginesem uznania przy rozstrzyganiu tego typu problemów, nie jest to jednak margines nieograniczony. Trybunał w związku z tym wskazał, że w omawianej sprawie ograniczy się do zbadania dowodów przedstawionych przez strony w związku z odmową udostępnienia skarżącemu terapii substytucyjnej.

Szereg argumentów przedstawionych przez stronę skarżącą wskazywał, iż skarżący faktycznie takiej terapii potrzebował: był od lat uzależniony od opioidów (stosował terapię substytucyjną przez 17 lat przed pozbawieniem wolności), a zgodnie z badaniami niemieckiego ministerstwa zdrowia taka terapia stanowi najlepszą formę leczenia tego rodzaju uzależnień.

Terapia ta jest powszechnie uznana w państwach członkowskich Rady Europy, a 30 spośród 47 państw udostępnia ją więźniom. Zalecana jest także przez Europejski Komitet do spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu. Co więcej, w przypadku skarżącego takie zalecenie wydał również lekarz po zbadaniu jego stanu zdrowia, zwłaszcza po niepowodzeniu terapii ukierunkowanej na abstynencję w jego przypadku.

W tym stanie rzeczy organy penitencjarne miały obowiązek starannie zbadać okoliczności indywidualne skarżącego i zasadność utrzymania lub ponowienia u niego leczenia substytucyjnego, czego jednak nie uczyniły.

Trybunał wskazał dalej, że fizyczne i psychiczne cierpienie doznawane przez skarżącego jako osobę uzależnioną od narkotyków mogło co do zasady przekraczać próg cierpienia, który sprawia, że art. 3 Konwencji znajduje zastosowanie. Mimo sytuacji skarżącego, i mimo obowiązku organów władzy w postaci starannej oceny indywidualnych okoliczności skarżącego, władze nie wywiązały się z tego obowiązku i odmówiły skarżącemu przeprowadzenia odpowiednich badań i rzetelnej oceny, przy pomocy zewnętrznego biegłego, jego stanu zdrowia i prawidłowej metody leczenia. Trybunał uznał, iż to stwierdzenie wystarcza, aby uznać, iż państwo uchybiło swym obowiązkom z art. 3 Konwencji. Miało zatem miejsce naruszenie tego artykułu.

Wenner przeciwko Niemcom - wyrok ETPC z dnia 1 września 2016 roku, skarga nr 62303/13.