Batalia o "urzędówki" trwa od dłuższego czasu. Zdaniem adwokatów stawki za pomoc prawną z urzędu są nie tylko niskie, ale i niesprawiedliwe. Wielu z nich domaga się więc, by sądy przyznawały im wynagrodzenie zgodnie ze stawkami dla pełnomocników z wyboru. W tym zakresie trwa m.in. akcja Stowarzyszenia Adwokackiego Defensor Iuris pod hasłem "G(Ł)ODNA URZĘDÓWKA". Skutki można obserwować na grupach na portalach społecznościowych. Stowarzyszenie przygotowało zresztą - po wyroku TK - nowe wnioski o przyznawanie adwokatom wynagrodzeń zgodnie ze stawkami dla obrońców z wyboru, które można kierować w sprawach karnych. Są też te dotyczące - spraw cywilnych, ale opierające się na poprzednim orzeczeniu TK na kanwie sprawy dotyczącej - co ważne - poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku, w sprawie nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów z urzędu.
Zobacz procedurę w LEX: Koszty zastępstwa procesowego świadczonego z urzędu >
Czytaj: TK: Przepisy dotyczące "urzędówek" za sprawy karne niezgodne z Konstytucją>>
Szykują się zmiany - w MS trwają prace
Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało właśnie Prawo.pl, że rozpoczęto stosowne prace analityczno-koncepcyjne niezwłocznie po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 2022 r.
- Celem jest dostosowanie odpowiednich rozporządzeń do tego wyroku. Projekty nowelizacji wkrótce zostaną poddane niezbędnym uzgodnieniom - zaznaczono.
Czytaj omówienie orzeczenia: Rozszerzenie powództwa nie zawsze wpływa na konieczność zasądzenia wyższych kosztów zastępstwa procesowego >
Niekonstytucyjne obniżenie stawek
Przypomnijmy w wyroku z października 2015 r. Trybunał uznał, że różnicowanie wynagrodzenia pełnomocników procesowych (tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu o połowę wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru) nie ma konstytucyjnego uzasadnienia. Z kolei 20 grudnia 2022 r., Trybunał Konstytucyjny zajął się aktualnym rozporządzeniem w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, a konkretnie konstytucyjnością par. 17 dotyczącego opłaty w procesie karnym i w sprawach o wykroczenia.
Zobacz procedurę w LEX: Przyznanie wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu >
Chodzi o opłatę w sprawie objętej śledztwem - która wynosi 300 zł, za obronę przed sądem rejonowym w postępowaniu zwyczajnym lub przed wojskowym sądem garnizonowym - 420 zł i par. 4 ust. 2, zgodnie z którym ustalenie stawek w wysokości wyższej, a nieprzekraczającej 150 proc. tych określonych w rozporządzeniu może nastąpić z uwzględnieniem m.in. :
- nakładu pracy adwokata, w szczególności czasu poświęconego na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczby stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjętych w sprawie, w tym czynności podjętych w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu;
- wartości przedmiotu sprawy;
- wkładu adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie;
- stopnia zawiłości sprawy, w szczególności trybu i czasu prowadzenia sprawy, obszerności zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności.
Z "urzędu" czy "z wyboru" - różnicować nie można
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dotyczące stawek dla adwokatów z urzędu za sprawy karne i o wykroczenia, w zakresie w jakim są one niższe od stawek w tych samych sprawach dla obrońców "z wyboru" są niezgodne z Konstytucją. W Trybunale jest jeszcze jedna sprawa, chodzi o stawki "urzędówek" zależne od wartości przedmiotu sporu. - Myślę, że decyzja TK to bardzo dobry kierunek i mam nadzieję, że to orzeczenie przetnie spekulacje, które były nadal w środowisku sędziowskim w zakresie tego, że niekonstytucyjność - wskazywana już poprzednio przez TK - nie odnosi się do obecnego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. My podnosiliśmy od dłuższego czasu, że problemem i niekonstytucyjne jest samo zróżnicowanie stawek za świadczenia pomocy prawnej z urzędu i dla obrońcy z wyboru. I w mojej ocenie TK, niezależnie od jego umocowania i składu potwierdził, że jest to bezprawiem. Przy czym problemów konstytucyjnych z "urzędówkami" jest więcej, ale jest szansa, że sądy nie będą już wskazywać, że nie ma podstaw do takiej a nie innej interpretacji - mówił tuż po wyroku adwokat Filip Tohl, członek Stowarzyszenia Adwokackiego "Defensor Iuris".
Zobacz linię orzeczniczą: Zwrot wydatków ponoszonych przez pełnomocnika z urzędu oraz przez stronę >
Same sądy również problem dostrzegają. W ostatnim czasie co najmniej kilkukrotnie decydowały o zasądzeniu kosztów pomocy prawnej z w oparciu o stawki z wyboru, a nawet podwyższając o VAT. Przykładami są Sąd Apelacyjny w Katowicach, Sąd Okręgowy w Katowicach, Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Okręgowy w Tarnowie. Były też sądy, które nie widziały ku temu podstaw. Jeden z nich w uzasadnieniu wskazał, że "w dniu wyrokowania istniało domniemanie zgodności z Konstytucją przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu". - Skutkuje to stanowiskiem Sądu o obowiązywaniu przedstawionej przez obrońcę interpretacji od daty ogłoszenia w dzienniku ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 78/21 - wskazano.
Ciekawe jest też niedawne stanowisko Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu nieuwzględnienia wniosku o zastosowanie stawki w wysokości takiej jak w przypadku obrońców z wyboru wskazał m.in., że podstawą był wyrok Trybunału, którego moc obowiązywania budzi wątpliwości. A to dlatego, że skład orzekający nie był właściwy (sędzia powołany w miejsce tzw. sędziego dublera). W jego ocenie Trybunał Konstytucyjny wydając wyrok z 20 grudnia nie spełniał wymogów "sądu ustanowionego ustawą".
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
