Najnowsza kwartalna ankieta PricewaterhouseCoopers dotycząca debiutów giełdowych (IPO Watch Europe), badająca zarówno liczbę, jak i wartość pierwszych ofert publicznych (Initial Public Offering – IPO) na najważniejszych giełdach europejskich, wskazuje na ogromny spadek wartości IPO w Europie w trzecim kwartale 2008 r. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Łączna wartość ofert odnotowanych na rynkach europejskich w okresie od lipca do września 2008 r. wyniosła 1.635 mln euro w porównaniu do 12.624 mln euro odnotowanych w trzecim kwartale 2007 r. Tak duży spadek wartości IPO był efektem zmniejszenia się liczby debiutów oraz średniej wartości ofert wskutek mniejszej liczby dużych transakcji. Największym IPO w minionym kwartale była oferta Commercial Bank of Qatar o wartości 444 mln euro, podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego największą ofertą było IPO spółki Tognum AG o wartości 1.800 mln euro.

W trzecim kwartale 2008 r. na najważniejszych giełdach europejskich miało miejsce 69 IPO, co oznacza znaczny spadek w porównaniu do 183 IPO odnotowanych w trzecim kwartale 2007 r. Średnia wartość ofert, która wyniosła 33 mln euro, również spadła, zarówno w odniesieniu do 80 mln euro odnotowanych w analogicznym okresie roku poprzedniego, jak i w porównaniu do drugiego kwartału 2008 r., kiedy to wyniosła 82 mln euro. Liczba debiutów spadła nawet w stosunku do rozczarowującego drugiego kwartału 2008 r., kiedy to miały miejsce 133 IPO.

Pod względem wartości ofert największym rynkiem w tym kwartale był Londyn, na którym przeprowadzono 19 IPO o łącznej wartości 945 mln euro, w tym dwie największe oferty (przeprowadzone na londyńskim rynku głównym). Największym IPO była oferta Commercial Bank of Qatar (444 mln euro), na drugim miejscu uplasowała się oferta firmy inwestycyjnej Global Mena Financial Assets Limited (318 mln euro). Trzecim największym IPO w kwartale była oferta hiszpańskiego banku Caja de Ahorros del Mediterraneo (292 mln euro) przeprowadzona na hiszpańskim rynku BME. Czwartym największym IPO okazała się oferta holenderskiej firmy inwestycyjnej Germany1 Acquisitions Ltd (250 mln euro) przeprowadzona na NYSE Euronext, a piąte miejsce przypadło przeprowadzonej na londyńskim rynku AIM ofercie spółki zajmującej się wydobyciem ropy naftowej i gazu Resaca Exploitation Inc z siedzibą w USA (67 mln euro).

Richard Weaver, partner w grupie ds. rynków kapitałowych w PricewaterhouseCoopers w Londynie, stwierdził: - Nawet biorąc pod uwagę fakt, że trzeci kwartał roku cechuje zazwyczaj mniejsza liczba ofert pierwotnych, należy stwierdzić, że w ciągu ostatnich trzech miesięcy aktywność na rynku IPO drastycznie spadła. Niekorzystne skutki braku stabilności na rynkach finansowych dotknęły wszystkie rynki w Europie, co potwierdza łączna wartość ofert, stanowiąca zaledwie jedną ósmą wartości odnotowanej w trzecim kwartale 2007 r. Jednak mimo globalnego kryzysu finansowego i ogólnie niekorzystnej atmosfery na rynku, wśród pięciu największych IPO w tym kwartale dominowały oferty banków i podmiotów o działalności inwestycyjnej.” 

Według Toma Troubridgea, szefa grupy ds. rynków kapitałowych w PricewaterhouseCoopers w Londynie, w obliczu zmęczenia inwestorów wysoką niepewnością na rynkach finansowych, niekorzystna sytuacja na rynku prawdopodobnie utrzyma się do przyszłego roku. Wiele spółek, które mogłyby rozważać debiut giełdowy, na razie wstrzymuje takie plany czekając na więcej pozytywnych sygnałów świadczących o polepszeniu sytuacji na rynkach akcji. Najprawdopodobniej będziemy świadkami powrotu aktywności na rynku IPO nie wcześniej niż w drugim kwartale 2009 r.

Międzynarodowe debiuty na rynkach europejskich

W trzecim kwartale 2008 r. rynki europejskie w dalszym ciągu przyciągały podmioty z innych części świata, a międzynarodowe IPO miały znacznie większy udział w ogólnej aktywności na rynku ofert publicznych niż w poprzednich latach. Wartość IPO przeprowadzonych przez spółki spoza Europy (które na miejsce debiutu wybierały Londyn, Luksemburg, NYSE Euronext oraz Oslo) stanowiła ponad połowę łącznej wartości IPO na rynkach europejskich w trzecim kwartale 2008 r., w porównaniu do udziału na poziomie 21% odnotowanego w analogicznym okresie roku poprzedniego. Łącznie miało miejsce 22 IPO spółek spoza Europy, a łączna wartość tych ofert wyniosła 944 mln euro. Oznacza to spadek zarówno liczby debiutów, jak i wartości ofert w porównaniu do trzeciego kwartału 2007 r., kiedy to odnotowano 24 międzynarodowe IPO o łącznej wartości 2.652 mln euro.

Na londyńskim rynku głównym miały miejsce cztery międzynarodowe IPO o łącznej wartości 764 mln euro, w tym dwie największe oferty w tym kwartale, przeprowadzone przez Commercial Bank of Qatar (oferta Globalnych Kwitów Depozytowych o wartości 444 mln euro) oraz przez fundusz private equity z Kuwejtu, Global Mena Financial Assets Limited (318 mln euro). Na londyńskim rynku AIM odnotowano 8 międzynarodowych IPO o łącznej wartości 106 mln euro, w tym ofertę amerykańskiej spółki z sektora ropy naftowej i gazu Resaca Exploitation Inc (67 mln euro) oraz IPO podmiotu o działalności inwestycyjnej z Kajmanów The Family Shariah Fund Limited (20 mln euro). W Luksemburgu miało miejsce pięć ofert Globalnych Kwitów Depozytowych o łącznej wartości 69 mln euro. Wszystkie zostały przeprowadzone przez spółki z Indii. Pozwoliło to w pewnym stopniu przełamać negatywny trend, jako że w trzecim kwartale 2007 r. w Luksemburgu miały miejsce tylko dwa IPO, o łącznej wartości 9 mln euro. Na NYSE Euronext odnotowano cztery IPO spółek spoza Europy, po jednej na rynku NYSE Euronext (wcześniej Eurolist) i na Alternext oraz dwa na rynku Marche Libre. Na Alternext miało miejsce IPO chińskiej spółki z sektora usług komunalnych o wartości 5 mln euro. Z kolei łączna wartość dwóch ofert przeprowadzonych na Marche Libre wyniosła poniżej 1 mln euro, a w przypadku debiutu na NYSE Euronext miało miejsce jedynie dopuszczenie akcji do obrotu, bez przeprowadzenia oferty. Na norweskiej Oslo Bors odnotowano jeden debiut amerykańskiej spółki telekomunikacyjnej, w przypadku którego również miało miejsce jedynie dopuszczenie akcji do obrotu.

Analiza giełd europejskich

Trzy największe IPO w trzecim kwartale 2008 r. miały miejsce w Londynie. Inne rynki europejskie, podobnie jak w poprzednich kwartałach, pozostawały daleko za rynkiem londyńskim pod względem wartości ofert. Aktywność na rynku AIM znacznie zmalała, odnotowano tam zaledwie 10 IPO o łącznej wartości 108 mln euro, w porównaniu do 56 IPO o łącznej wartości 2.736 mln euro w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Hiszpańska BME była drugim największym rynkiem w Europie pod względem wartości ofert, co było rezultatem IPO banku Caja de Ahorros del Mediterraneo o wartości 292 mln euro. Na rynku BME nie odnotowano żadnych debiutów ani w drugim kwartale 2008 r., ani w trzecim kwartale 2007 r.

Trzecim największym rynkiem w Europie pod względem wartości ofert, a pierwszym, jeśli chodzi o liczbę debiutów był NYSE Euronext z 20 IPO o łącznej wartości 260 mln euro. Większość pozyskanych środków związana była z ofertą holenderskiej spółki specjalnego przeznaczenia (podmiot inwestycyjny ustanowiony, by pozyskać z rynku środki w celu nabycia innych spółek) Germany1 Acquisition Ltd, o wartości 250 mln euro. Ogólnie aktywność na NYSE Euronext spadła jednak w porównaniu z trzecim kwartałem 2007 r., kiedy to miały miejsce 34 IPO, o łącznej wartości 1.969 mln euro, co jest odzwierciedleniem niekorzystnych trendów na rynkach światowych.

Spośród pozostałych rynków europejskich, na szwajcarskim SWX odnotowano dwa IPO o łącznej wartości zaledwie 12 mln euro, a na obu segmentach rynku w Oslo – Bors oraz Axess – miały miejsce łącznie również dwa IPO, o łącznej wartości 19 mln euro. Wartość ofert na obu rynkach znacznie spadła w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Na warszawskiej GPW odnotowano 13 IPO o łącznej wartości 14 mln euro, co również stanowi znaczny spadek zarówno liczby debiutów, jak i łącznej wartości ofert w porównaniu z trzecim kwartałem 2007 r., kiedy to miało miejsce 31 IPO o łącznej wartości 402 mln euro. Na włoskiej Borsa Italiana odnotowano dwa IPO o łącznej wartości 9 mln euro, w porównaniu z 9 IPO o łącznej wartości 938 mln euro w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Na należącym do Deutsche Börse rynku Entry Standard odnotowano w trzecim kwartale 2008 r. zaledwie dwa IPO, przy czym w obu przypadkach miało miejsce jedynie wprowadzenie akcji do obrotu, bez oferty. W analogicznym okresie roku poprzedniego na Entry Standard miało miejsce 13 IPO o łącznej wartości 2.319 mln euro. W przypadku austriackiej Wiener Börse oraz greckiej Athens Stock Exchange, w trzecim kwartale 2008 r. nie odnotowano żadnego debiutu.

Giełdy w USA

W trzecim kwartale 2008 r. sytuacja na giełdach amerykańskich również odzwierciedlała ogólnoświatowe trendy i odnotowano znaczny spadek aktywności w zakresie IPO. Ogółem miało miejsce 12 ofert o łącznej wartości 1.210 mln euro, co oznacza spadek liczby debiutów o 73%, a łącznej wartości ofert o 86% w porównaniu z trzecim kwartałem 2007 r., kiedy to miały miejsce 44 IPO o łącznej wartości 8.402 mln euro. Liczba debiutów oraz łączna wartość ofert zmniejszyła się również w stosunku do drugiego kwartału 2008 r., kiedy to odnotowano 17 IPO o łącznej wartości 3.447 mln euro. Ogółem w trzecim kwartale 2008 r. na giełdach amerykańskich miało miejsce pięć międzynarodowych IPO o łącznej wartości 408 mln euro, w tym trzy oferty spółek z Chin oraz po jednej z Korei i Singapuru.

a Polska?

W trzecim kwartale 2008 r. na warszawskim parkiecie odnotowano 13 IPO (3 na rynku głównym oraz 10 na NewConnect). Wśród debiutujących spółek, po raz pierwszy od drugiego kwartału 2006 r., nie było tym razem podmiotów zagranicznych. Liczba debiutów dramatycznie spadła zarówno w porównaniu do drugiego kwartału 2008 r. (37 IPO, w tym 171 na rynku głównym GPW), jak również w stosunku do poziomu odnotowanego w analogicznym okresie roku ubiegłego (31 IPO, w tym 21 na rynku głównym). Mimo to, dzięki utrzymującej się wysokiej aktywności na NewConnect, pod względem liczby debiutów warszawski rynek uplasował się na trzecim miejscu w Europie (za NYSE Euronext oraz rynkiem londyńskim).

Na rynku głównym odnotowano w trzecim kwartale 2008 r. zaledwie jedno IPO z ofertą akcji (PZ Cormay – 1,6 mln euro). W przypadku pozostałych dwóch debiutów miało miejsce jedynie wprowadzenie akcji do obrotu giełdowego. Dla porównania, średnia wartość ofert na rynku głównym w drugim kwartale 2008 r. wyniosła 117,2 mln euro. W przypadku NewConnect średnia wartość ofert w trzecim kwartale 2008 r. wyniosła 1,2 mln euro wobec 0,9 mln euro w drugim kwartale 2008 r. Symbolicznym dla sytuacji na rynku może być fakt, że po raz pierwszy największym pod względem wartości IPO w kwartale była oferta przeprowadzona nie na rynku głównym, ale właśnie na alternatywnym rynku NewConnect – było to IPO spółki Quercus TFI o wartości 3 mln euro.

Jacek Socha, partner i wiceprezes PricewaterhouseCoopers w Polsce, ekspert w dziedzinie rynków kapitałowych, w następujący sposób skomentował te wyniki: „Po bardzo dobrym pierwszym półroczu na warszawskiej giełdzie pod względem liczby IPO, w trzecim kwartale nasz rynek poważnie odczuł efekty kryzysu na rynkach światowych. Zaledwie jedna niewielka oferta akcji na rynku głównym dobitnie świadczy o skali problemu. W tym kontekście warto jednak wspomnieć, że na wielu innych rynkach, np. w Wiedniu i Atenach, w ogóle nie odnotowano debiutów w minionym kwartale. Dobra pozycja polskiego rynku pod względem liczby IPO to przede wszystkim efekt aktywności na NewConnect. Trzeba jednak pamiętać, że i na tym rynku liczba debiutów była mniejsza niż w poprzednich kwartałach. Poza tym oferty na NewConnect przeprowadzane są nieco inaczej niż na rynku głównym – bardzo często sama oferta i sprzedaż akcji inwestorom ma miejsce na kilka miesięcy przed debiutem giełdowym. Może się zatem okazać, że efekty dekoniunktury dotkną rynek alternatywny nieco później niż ma to miejsce w przypadku rynku głównego. Na razie niekorzystna sytuacja rynkowa odbija się na debiutach z rynku alternatywnego w postaci częstych spadków kursów akcji w pierwszym dniu notowań.”

Z danych zebranych przez PricewaterhouseCoopers wynika, że liczba spółek planujących debiut na warszawskim parkiecie utrzymuje się wciąż na wysokim poziomie, mimo niekorzystnej sytuacji na giełdzie. Dość często natomiast plany takie są przesuwane na następne okresy, kiedy to przewidywana jest poprawa sytuacji na rynkach finansowych. Taką tendencję można zauważyć również w odniesieniu do planowanych ofert prywatyzacyjnych spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa – część z nich przesunięto na 2009 r. lub w najlepszym wypadku na czwarty kwartał 2008 r., a w przypadku innych rozważane są rozwiązania inne niż oferta publiczna.

Odnosząc się do perspektyw i zmian na rynku w najbliższym czasie, Jacek Socha dodał:  „Duże oferty prywatyzacyjne, które miały być motorem rynku IPO w tym roku, prawdopodobnie zostaną przełożone na następny rok. Z jednej strony, do pewnego stopnia zrozumiałe są wątpliwości związane z upublicznianiem spółki w okresie bessy. Z drugiej jednak można zadać pytanie, czy pozyskanie środków niezbędnych dla rozwoju spółki, nawet przy mniej korzystnej sytuacji rynkowej, nie jest lepszym rozwiązaniem niż oczekiwanie na poprawę koniunktury. Należy mieć przy tym na uwadze, że tak dobry dla debiutów giełdowych okres jak ostatnie lata szybko się nie powtórzy. Wydaje się, że nawet w obliczu gorszych nastrojów, oferty dużych podmiotów o ustabilizowanej sytuacji, takich jak np. spółki z sektora energetycznego, zostaną z powodzeniem uplasowane na rynku. Niepokojące są też informacje o wstrzymaniu prac nad debiutem GPW. IPO tej spółki miałoby bardzo ważne znaczenie dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce i umożliwiłoby dalsze umacnianie pozycji polskiego rynku w Europie.”

(Źródło: PWC/KW)