Jak zauważa autor w glosie do orzeczenia, rzadko zdarza się żeby jedno rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego miało wieloaspektowy wymiar akceptowany zarówno w odniesieniu do wyrażonego poglądu prawnego in casu (tezy postanowienia rozstrzygającego), jak i zachowania "jednolitego" standardu z wymogami prawa notarialnego".
Były wątpliwości co do zdolności strony
Stan faktyczny sprawy według ustaleń Sądu Najwyższego miał polegać na tym, że notariusz sporządził dwa akty notarialne (umowę zamiany mieszkań oraz pełnomocnictwo do zawarcia umowy) z udziałem mocodawcy „gdy stan jego zdrowia uzasadniał wątpliwości co do jego faktycznej zdolności do czynności prawnych z uwagi na występujący zespół otępienia (otępienie znaczne), czym nie dopełnił swoich obowiązków określonych w art. 86 Prawa o notariacie, poświadczając nieprawdę odnośnie faktycznego świadomego złożenia przez pokrzywdzonego wszelkich oświadczeń zawartych w wyżej wymienionych aktach notarialnych, działając na szkodę interesu publicznego oraz prywatnego”. Za opisany i ustalony czyn sąd rejonowy skazał notariusza z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 271 § 3 k.k. na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem oraz grzywny. Orzekł także na podstawie art. 41 § 1 k.k. wobec oskarżonego zakaz wykonywania zawodu notariusza na 2 lata oraz „przepadek równowartości pobranych dwóch opłat notarialnych w łącznej kwocie 887 zł”. Sąd okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił oskarżonego notariusza, a Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 listopada 2017 r. - V KK 219/17 oddalił kasację prokuratora.
Kwalifikacja prawna notariusza jako funkcjonariusza publicznego
Jak podkreśla w glosie prof. Oleszko, orzeczenie Sądu Najwyższego może mieć doniosłe znaczenie w praktyce sądów karnych, sądów cywilnych, a przede wszystkim nadać trwały kierunek praktyce notarialnej. Dogłębna analiza kompetencyjności notariusza jako również funkcjonariusza publicznego nie zawężała się do właściwego rozumienia podstaw odpowiedzialności karnej notariusza, ale w dużej mierze analizy obowiązku zawodowego notariusza w ramach art. 86 prawa o notariacie. Jeśli zatem przepis art. 86 ustawy Prawo o notariacie zabrania notariuszowi dokonywania czynności notarialnej, gdy poweźmie wątpliwość, czy strona ma zdolność do czynności prawej, to wcale nie oznacza, że ową wątpliwość ma warunkować wyłącznie jego subiektywne przekonanie. Gdyby tak ów przepis interpretować, to nie mógłby on pełnić, w sposób założony przez ustawodawcę, funkcji chronienia przed sporządzaniem aktów notarialnych zawierających oświadczenia stron, obciążonych wadą prawną pozwalającą podważać ich skuteczność. Stąd też, źródła "wątpliwości", których powzięcie, w myśl art. 86 prawa o notariacie aktualizuje zakaz dokonania czynności notarialnej, należy postrzegać w szerszym spektrum powinności notariusza. Nie może on kierować się w tym względzie tylko własnymi spostrzeżeniami opartymi na kontakcie ze stroną, ale powinien brać pod uwagę także inne ujawniające się okoliczności, mogące wpływać na ocenę stanu poczytalności strony, w tym informacje od osób sprawujących w jakiejkolwiek formie pieczę nad osobą, która ma złożyć oświadczenie woli. Bez zweryfikowania informacji, z których wynikałyby przeciwwskazania do sporządzenia aktu notarialnego, ze względu na to, że oświadczenie strony byłoby obarczone wadą prawną, zwłaszcza tą, o której mowa w art. 82 k.c., notariusz dokonujący czynności narusza zakaz wyrażony w art. 86 wymienionej ustawy, a tym samym przekracza swoje uprawnienia w rozumieniu art. 231 § 1 k.k.
Przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. jako skutkowe
Istotny sygnał Sądu Najwyższego wynikający z omawianego orzeczenia, należy rozumieć w ten sposób, że samo uznanie zarzutu rażącej obrazy art. 86 Prawa o notariacie, zgodnie z którym notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych nie oznacza przypisania oskarżonemu notariuszowi znamion skutku czynu zabronionego z art. 231 k.k.
Postanowienie SN z 14.11.2017 r. (V KK 219/17).
Polecamy także następujące publikacje autor glosy dostępne w serwisie LEX Notariusz: