Sprawa ciągnie się od 2015 r. Mieszkaniec Rybnika wniósł do sądu pozew wobec Skarbu Państwa-ministra środowiska oraz ministra energii o 50 tys. zł zadośćuczynienia za naruszenie swoich dóbr osobistych z powodu zanieczyszczenia powietrza. W Rybniku jego wskaźniki przekraczane są często i na długo. Powód stwierdził, że w okresie jesienno-zimowym nie może wietrzyć domu. Korzysta z oczyszczacza powietrza, który bez przerwy pracuje, co rodzi koszty. Ponadto nie może wychodzić z domu na spacery z rodziną z dziećmi ani uprawiać sportu.
W 2018 r. Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił powództwo.
Po stronie obywatela do postępowania przyłączył się rzecznik praw obywatelskich (RPO). Wskazał, że możliwość korzystania z nieskażonego środowiska jest dobrem osobistym. Dodał, że zły stan środowiska - sprzeczny z art. 13 dyrektywy CAFE (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) - jest źródłem naruszenia dóbr osobistych powoda. Z dyrektywy wynika jednoznacznie obowiązek doprowadzenia do odpowiedniej jakości powietrza.
Powietrze jako dobro osobiste
Rozpatrując apelację powoda, Sąd Okręgowy w Gliwicach zadał pytanie SN: "Czy prawo do życia w czystym środowisku, umożliwiające oddychanie powietrzem atmosferycznym spełniającym standardy jakości (…) stanowi dobro osobiste podlegające ochronie na podstawie art. 23 w zw. z art. 24 i art. 448 Kodeksu cywilnego?".
28 maja 2021 r. SN (sygn. akt III CZP 27/20) odpowiedział, że prawo do życia w czystym środowisku, umożliwiające oddychanie powietrzem spełniającym standardy jakości, nie jest dobrem osobistym według kodeksu cywilnego. Podkreślił, że skutki zanieczyszczenia środowiska można zwalczać, powołując się na takie dobra, jak prawo do zdrowia, wolności czy prywatności.
Po tym Sąd Okręgowy 9 grudnia 2021 r. uwzględnił apelację i - zgodnie także z wnioskiem RPO - zmienił wyrok Sądu Rejonowego, uwzględniając powództwo w kwocie 30 tys. zł.
Sąd wskazał, że zaniechania Skarbu Państwa, których skutkiem była tragiczna jakość powietrza w Rybniku, doprowadziły do naruszenia dóbr osobistych powoda. Wymienił w tym kontekście: zdrowie, wolność, nietykalność mieszkania. Powód wykazał zaś, że wskutek naruszenia jego dóbr osobistych doznał krzywdy i to znacznych rozmiarów. A bezprawność zaniechań Skarbu Państwa została potwierdzona wyrokiem TSUE.
Prokurator generalny zaskarżył ten wyrok skargą nadzwyczajną. W skardze nadzwyczajnej prokuratora generalnego znalazł się jeden zarzut – naruszenie art. 89 par. 1 ustawy o SN, bo wskutek naruszenia interesu majątkowego Skarbu Państwa doznały uszczerbku prawa i wolności jednostki.
Niedopuszczalność skargi?
RPO wnosi o odrzucenie skargi nadzwyczajnej lub ewentualnie o jej oddalenie. Niezależnie od tego, RPO poddaje pod rozwagę SN przedstawienie w składowi powiększonemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego:
„Czy w świetle art. 89 par. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym warunkiem dopuszczalności skargi nadzwyczajnej wnoszonej w interesie Skarbu Państwa jest wykazanie przez skarżącego, że wskutek wydania zaskarżonego orzeczenia doszło do naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela?"
Przed SN zawisły już w przeszłości sprawy, w których prokurator generalny wnosił skargi nadzwyczajne w interesie Skarbu Państwa. Strona przeciwna podnosiła kwestię możliwości ochrony interesu majątkowego Skarbu Państwa w drodze skargi nadzwyczajnej.
W swoim dotychczasowym orzecznictwie SN nie wypowiedział się jednoznacznie w tym przedmiocie.
Sygnatura akt II NSNc 247/23
Cena promocyjna: 99 zł
Cena regularna: 99 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 79.2 zł
