Powódka domagała się zasądzenia od pozwanej kwoty 112.000 zł tytułem zachowku. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Powódka i pozwana są siostrami. Ich rodzice zmarli, a powódka i pozwana są spadkobierczyniami po nich. Rodzice powódki i pozwanej za swojego życia rozdysponowali całym swoim majątkiem nieruchomym, dokonując darowizn na rzecz dzieci i wnuczki. Powódka otrzymała dwie niezabudowane nieruchomości. Z kolei pozwana otrzymała działkę z domem murowanym, a po pewnym czasie także kolejną nieruchomość z domem i zabudowaniami gospodarskimi. Pozwana na darowanych jej nieruchomościach poczyniła liczne nakłady, m.in. przebudowała oba domy, dokonała ich gruntownych remontów, wybrukowała podwórko. Pozwana darowała też powódce udział we własności jednej z działek, z przeznaczeniem na drogę.

Prawo do zachowku

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Zaliczenie darowizn

SO uznał, że powódka co do zasady miała prawo domagać się zachowku. SO zauważył jednak, że zaliczeniu na zachowek podlegały darowizny, jakie spadkodawcy poczynili za ich życia na rzecz swoich córek.

Rozliczenia majątkowe

Zgodnie z art. 955 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. SO wskazał, że do oszacowania wartości nieruchomości, zwłaszcza zabudowanych, należało brać pod uwagę stan zagospodarowania i stan techniczny budynków z dat darowizn. Przy uwzględnianiu wartości darowanych nieruchomości pominięto jednak nakłady dokonane przez pozwaną już po otrzymaniu nieruchomości. Stosowne ustalenia SO poczynił na podstawie opinii biegłego.

Wyrok SO

Po przeprowadzeniu stosownych obliczeń, SO zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę ok. 18.000 zł tytułem zachowku i oddalił dalej idące powództwo.

LEX Navigator Postępowanie Cywilne
Więcej w programie LEX Navigator Postępowanie Cywilne
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami


Dwie apelacje

Od wyroku SO apelacje wniosły obie strony. Powódka kwestionowała wycenę nieruchomości. Pozwana twierdziła zaś, że zwolniła się z obowiązku zapłaty zachowku, gdyż darowała siostrze udział w jednej z nieruchomości, a nadto, że powództwo było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Rozstrzygnięcie SA

SA oddalił obie apelacje, uznając je za bezzasadne.

Prawidłowa wycena

Odnośnie apelacji powódki SA wskazał, że przeprowadzona opinia biegłego była rzetelna i prawidłowa. Nie było więc podstaw do kwestionowania wyceny nieruchomości.

Darowizna między stronami

Co do apelacji pozwanej, to SA uznał za niezasadny zarzut, że pozwana zwolniła się z obowiązku zapłaty zachowku poprzez darowanie powódce udziału w nieruchomości z przeznaczeniem na drogę. Zgodnie z art. 1000 § 3 k.c. obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny. SA zaznaczył, że z umowy darowizny zawartej pomiędzy stronami nie wynikało aby pozwana dokonała darowizny w ramach zwolnienia się z obowiązku uzupełnienia zachowku. Pozwana nie zaoferowała innych dowodów na tę okoliczność.

Zasady współżycia społecznego

SA nie podzielił również twierdzeń pozwanej, jakoby powództwo było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Możliwość uznania żądania w sprawie o zachowek za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest zastrzeżona jedynie do sytuacji wyjątkowych. Takie nie zaistniały w sprawie. Odwołanie się do zasad współżycia społecznego nie może bowiem udaremniać celu przepisów o zachowku, które chronią najbliższych krewnych zmarłego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 9.11.2017 r., I ACa 449/17, LEX nr 2414604.