SA: darowizna w celu ukrycia nieruchomości nie oznacza, że umowa jest pozorna

Pozorność jest pojęciem, które nie nawiązuje do motywów czynności prawnej, ale do jej skutków prawnych, dlatego nawet w sytuacji, gdy jedynym powodem darowizny była próba udaremnienia egzekucji z nieruchomości, to nie jest to równoznaczne z dokonaniem tej czynności dla pozoru - orzekł Sąd Apelacyjny w Poznaniu.

W ostatecznie sprecyzowanym pozwie powód domagał się zobowiązania pozwanej córki do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na jego rzecz nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy darowizny, ewentualnie zasądzenia kwoty 250.000 zł. W uzasadnieniu podniósł, że darował córce gospodarstwo, po ty by zajmowała się nim podczas odbywania przez niego kary pozbawienia wolności, z zastrzeżeniem, że po opuszczeniu zakładu karnego będzie mógł tam mieszkać. Pozwana nie dotrzymała obietnicy, sprzedała przedmiot darowizny oraz przywłaszczyła sobie mienie należące do powoda.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo. Zaznaczył, że wobec twierdzeń powoda o pozorności darowizny celem ukrycia nieruchomości przed egzekucją komorniczą, konieczne było zbadanie z urzędu, czy darowizna istotnie nie była obarczona wadą pozorności. Pozytywne ustalenie prowadziłoby bowiem do bezwzględnej nieważności tej umowy, co oznaczałoby, że darowana nieruchomość nie weszła do majątku pozwanej. W ocenie Sądu, powód nie przedstawił jednak dowodów pozwalających ustalić jego rzeczywistą wolę, jako darczyńcy, a przede wszystkim wykazujących ewentualną zgodę pozwanej na dokonanie czynności pozornej. Sama chęć uniknięcia egzekucji, nie świadczyła zdaniem Sądu o pozorności umowy darowizny. Co więcej, przeczył temu fakt, że umowa darowizny została wykonana, a prawo własności pozwanej ujawniono w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości.

Umowa darowizny została wykonana

Sąd II instancji nie uwzględnił apelacji powoda. Wyjaśnił, że wbrew przekonaniom apelującego, pozorność występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli wcale nie zamierzają osiągnąć skutków literalnie z niej wynikających, a celem ich zachowania jest stworzenie u osób postronnych wrażenia, że czynność prawna, w takiej postaci jak ujawniona, została w rzeczywistości dokonana.

Pozorność jako okoliczność faktyczna, wymagała przy tym, aby powód ją wykazał, w szczególności przedstawił dowody, że obie strony umowy miały świadomość i zamiar niewywoływania skutków prawnych wynikających ze złożonych oświadczeń woli. Za dostateczny dowód w tym względzie nie mogła zdaniem Sądu być uznana jedynie sama deklaracja składającego oświadczenie woli. Konieczne było również wzięcie pod uwagę wyjaśnień obdarowanej, co do sposobu rozumienia złożonych oświadczeń woli i tak też uczynił Sąd I instancji.

KLEOS

Sąd zwrócił uwagę, że powód darowując córce nieruchomość zaznaczał, iż może nią dowolnie dysponować. Z kolei pozwana, płacą podatki związane z prawem własności, doglądając nieruchomości, zawiadamiając organy ścigania o włamaniach do domu, a w końcu dokonując sprzedaży tego składnika majątku, zachowywała się w sposób typowy dla właściciela. Ponadto, stan darowanej nieruchomości, nadającej się do kapitalnego remontu poświadczał brak zainteresowania powoda tym obiektem. Zarówno przed, jak i po zawarciu umowy powód nie wykazywał zatem typowych atrybutów właściciela. Natomiast przykłady takich zachowań darczyńcy, jak chęć sprzedaży darowanej nieruchomości, próba zameldowania w niej nowej partnerki, sformułowanie wobec pozwanej żądania przekazania mu pieniędzy ze sprzedaży, świadczą o nieprzyjmowaniu do wiadomości i nierespektowaniu stanu rzeczy, iż w związku z zawartą umową darowizny, nie posiadał on już żadnych uprawnień w stosunku do spornej nieruchomości. Wszystko to świadczy o tym, że umowa darowizny nie została przez strony zawarta dla pozoru, a w konsekwencji, że oświadczenia woli stron nie były dotknięte wadą, skutkującą w świetle art. 83 § 1 k.c., nieważnością czynności prawnej.

Wyrok SA w Poznaniu z 15.11.2017 r., I ACa 401/17.