Rada Ministrów przyjęła we wtorek 12 maja przedłożony przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego projekt nowelizacji ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych.
Jak poinformowano po posiedzeniu, głównym celem projektu nowelizacji ustawy jest wdrożenie postanowień dyrektyw unijnych z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych. Zaproponowane przepisy mają też zapewnić możliwie szeroki dostęp do utworów oraz przedmiotów praw pokrewnych w granicach określonych przez prawo europejskie i międzynarodowe.
Czytaj: Prawo autorskie trzeba dostosować do współczesnego świata>>>
Zmieniona definicja dozwolonego użytku
Wiele proponowanych zmian dotyczy tzw. dozwolonego użytku publicznego, obejmującego przypadki, uzasadnione istnieniem ważnego interesu publicznego, w których korzystanie z utworu bądź przedmiotu prawa pokrewnego nie wymaga zgody uprawnionego. Chodzi przede wszystkim o korzystanie z chronionych treści w celach edukacyjnych, naukowych i informacyjnych, realizowanych przez biblioteki, muzea, instytucje oświatowe, archiwa, uczelnie. Między innymi proponuje się uelastycznienie przesłanek dotyczących korzystania z cytatu. Wyraźnie dozwolono cytowanie w całości utworów plastycznych oraz fotograficznych. Biblioteki będą miały możliwość wykonywania cyfrowych kopii zbiorów w celu ich konserwacji lub uzupełnienia. Ponadto każdy zainteresowany będzie mógł - w granicach uzasadnionych celem informacyjnym - korzystać z przemówień publicznych, mów, rozpraw, wykładów i kazań. Instytucje oświatowe zyskają możliwość wykorzystywania utworów na potrzeby e-learningu.
Utwory osierocone bardziej dostępne
Kolejną istotną regulacją jest wprowadzenie możliwości korzystania z utworów osieroconych. Są to utwory ważne dla naszego dziedzictwa narodowego, podlegające ochronie autorsko-prawnej, wobec których (z różnych przyczyn) nie można dotrzeć do autora lub jego spadkobierców, co uniemożliwia ich eksploatację. W zbiorach polskich instytucji kultury, także ze względu na burzliwe wydarzenia polskiej historii ostatnich kilkudziesięciu lat, znajduje się znaczna liczba dzieł osieroconych o różnym charakterze: literackich (książki, czasopisma), plastycznych (np. plakaty), fotograficznych (zdjęcia, pocztówki), muzycznych czy audiowizualnych.
Nowe przepisy umożliwią korzystanie z utworów osieroconych przez instytucje kultury (biblioteki, muzea, filmoteki), szkoły, instytucje oświatowe, uczelnie, archiwa, instytuty badawcze i naukowe PAN oraz nadawców publicznych. Uzyskanie statusu utworu osieroconego będzie się wiązać z koniecznością przeprowadzenia tzw. starannych poszukiwań osób uprawnionych. Jeśli te poszukiwania nie zakończą się pomyślnie, utwór zostanie uznany za osierocony, a posiadająca go instytucja będzie mogła go zwielokrotniać i udostępniać w Internecie w celach kulturalnych i edukacyjnych.
Więcej o projektach zmian w prawie autorskim>>>
Archiwa i uczelnie skorzystaja niekomercyjnie
Uregulowano również kwestie związane z korzystaniem z utworów niedostępnych w obrocie handlowym przez archiwa, instytucje oświatowe, uczelnie, jednostki naukowe oraz instytucje kultury. Podstawą do zwielokrotniania i udostępniania w internecie tych utworów przez podmioty będzie umowa licencyjna zawarta z organizacją zbiorowego zarządzania. Korzystanie będzie ograniczone do celów niekomercyjnych.
Wynagrodzenie za użyczenie
Projekt ustawy wprowadza również wynagrodzenie za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne (tzw. public lending right). System public lending right, ma spełniać dwa zasadnicze cele:
- ułatwiać rozwój języka i literatury polskiej przez wspieranie szeroko rozumianej grupy twórców i wydawców utworów słownych w języku polskim;
- skutecznie realizować wypłatę wynagrodzeń na rzecz tych kategorii uprawnionych, które są należne w związku z użyczaniem egzemplarzy książek przez biblioteki publiczne.
Wynagrodzenia będą wypłacane ze środków Funduszu Promocji Kultury za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania. Ich beneficjentami będą m.in.: twórcy utworów w języku polskim, tłumacze na język polski, wydawcy. Wysokość wynagrodzeń będzie uzależniona od liczby wypożyczeń.
Przewidziano ponadto zniesienie opłat na Fundusz Promocji Twórczości, związanych z korzystaniem z utworów znajdujących się w domenie publicznej.