Rada Ministrów przyjęła 20 grudnia br. przedłożony przez ministra sprawiedliwości projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.

Zdaniem rządu nowe rozwiązania z jednej strony maja uderzyć w oszustów gospodarczych działających wbrew zasadom uczciwej konkurencji, a z drugiej zapewnić ochronę przedsiębiorcom przed przestępcami udającymi biznesmenów. Nowe regulacje mają też uniemożliwić czerpanie korzyści z nielegalnie zdobytych majątków.
Wprowadzone będą zmiany dotyczące przepadku rozszerzonego (tzw. konfiskata rozszerzona) przez rozszerzenie katalogu przestępstw, wobec których przepadek taki może zostać orzeczony. Chodzi o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 5 lat. Wprowadzono również okres 5 lat przed popełnieniem przestępstwa, jako granicę kontroli legalności nabytego mienia przez sprawcę. Oznacza to, że w przypadku skazania za poważne przestępstwo, sprawca będzie musiał wykazać legalność posiadanego majątku w ostatnich 5 latach. Badanie legalności mienia jest stosowane w wielu krajach i często dotyczy 6 lub 7 lat wstecz, a w Bułgarii jest to nawet 15 lat licząc od daty wszczęcia postępowania w sprawie przepadku. Regulacja ta ma uderzyć głównie w przestępczość zorganizowaną.
Tak jak jest to obecnie, przewidywany jest przepadek zarówno bezpośredniej korzyści z działalności przestępczej, jak i korzyści pośredniej, a więc uzyskanej np. przez zainwestowanie lub przekształcenie korzyści bezpośrednich. Przepadkowi podlegać mają także dobra uzyskane dzięki posiadaniu korzyści z przestępstwa, np. odsetki od lokaty bankowej.

Przepisanie na rodzinę nic nie da
Zaproponowano także rozwiązania pozwalające orzec przepadek mienia w stosunku do osób trzecich, którym sprawca przekazał mienie nieodpłatnie lub zbył je za kwotę znacznie niższą od jego wartości rynkowej w sytuacji, gdy osoby trzecie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że celem tych działań jest uniknięcie konfiskaty. Chodzi o wyeliminowanie sytuacji, w której dochodziło do przepisywania nielegalnie zdobytego majątku na inne osoby, np. rodzinę czy znajomych.
Przewidziano możliwość skorzystania z instytucji przepadku bez wyroku skazującego. Polega ona na przepadku korzyści z przestępstwa nawet wówczas, gdy postępowanie karne trzeba umorzyć lub zawiesić, np. z powodu śmierci sprawcy albo jego ucieczki. Nie ma powodu, aby spadkobiercy przestępcy korzystali z uzyskanych przez niego nielegalnie korzyści. Przepadek mienia bez wyroku skazującego był przedmiotem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, który w większości spraw potwierdził możliwość stosowania takiego rozwiązania w prawie karnym.

LEX Navigator Postępowanie Karne
Artykuł pochodzi z programu LEX Navigator Postępowanie Karne
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami

Projekt przewiduje także możliwość przepadku przedsiębiorstwa nienależącego do sprawcy, które może być uznane za narzędzie przestępstwa. Przepadek taki może nastąpić, jeżeli właściciel przedsiębiorstwa – będący osobą fizyczną – wiedział, że służy ono do popełniania przestępstwa. W państwach europejskich takie rozwiązanie jest stosunkowo często stosowane, np. w Wielkiej Brytanii i Włoszech. W tych krajach instytucja ta jest istotnym narzędziem zwalczania przestępczości zorganizowanej, zwłaszcza gospodarczej i podatkowej.

Tylko współmiernie do skali przestępstwa
Jak podkreślano po posiedzeniu rządu, znowelizowane przepisy gwarantują przy tym, że przepadek przedsiębiorstwa nie będzie mógł zostać orzeczony, jeżeli byłoby to niewspółmierne do przestępstwa albo wina właściciela firmy nie jest wielka. Ponadto, przepadek nie będzie mógł być orzeczony jeżeli rozmiar szkody wyrządzonej przestępstwem lub rozmiar ukrytej korzyści nie jest znaczny wobec rozmiarów samego przedsiębiorstwa. Oznacza to, że przepadek ten nie będzie miał zastosowania w sytuacji, w której działanie nielegalne stanowi tylko margines działalności danej firmy. Wykluczy to automatyzm w stosowaniu tego środka.

Prokuratura zabezpieczy mienie
Zgodnie z nowymi przepisami, prokuratura będzie miała możliwość natychmiastowego zabezpieczenia mienia na potrzeby ewentualnej późniejszej konfiskaty (tzw. zamrożenie prewencyjne), w szczególności gdy istnieje ryzyko wyzbycia się mienia przed wydaniem nakazu zabezpieczenia.
Możliwe będzie stosowanie kontroli operacyjnej, w tym podsłuchów, przez Policję i inne służby w celu ujawnienia mienia zagrożonego przepadkiem. Kontrola ta będzie ograniczona w dwojaki sposób – albo przez odwołanie się wyłącznie do przestępstw, wobec których dane służby mają uprawnienia śledcze (np. ABW, CBA) albo przez odniesienie się do przepadku mającego zastosowanie do spraw poważnych (np. Policja, prokuratura, wywiad skarbowy). Rozwiązanie to zwiększy skuteczność ujawniania mienia zagrożonego przepadkiem.

Zgodnie z unijną dyrektywą
Do nowych przepisów wdrożona ma być także dyrektywa 2014/42/UE w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej. Zawarto również zmiany dotyczące procedury europejskiego nakazu aresztowania i ekstradycji oraz stosowania tzw. klauzuli bezkarności w odniesieniu do przestępstwa przekupstwa oraz zwalczania finansowania terroryzmu, wynikające z międzynarodowych zobowiązań Polski.

Nowe regulacje mają obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.