Chodzi o spółki działające w strategicznych sektorach gospodarki, np. energetyce, w których przez dłuższy czas, a w niektórych docelowo, państwo pozostanie strategicznym udziałowcem. Rząd chce, aby te spółki były lepiej zarządzane i poprawiły swoją efektywność, dlatego mają one podlegać takim samym mechanizmom zarządzania, jakie stosowane są w sektorze prywatnym.
Sprzyjać temu mają wykorzystane w ustawie, rozwiązania z „Narodowego Programu Nadzoru Właścicielskiego – Nowy ład korporacyjny w spółkach Skarbu Państwa (NPNW)”, opracowanego przez Radę Gospodarczą działającą przy premierze.
Zdaniem rządu, podniesienie jakości zarządzania i nadzoru w takich spółkach będzie wymagało zmian w sposobie doboru członków rad nadzorczych. Zgodnie z projektem, reprezentantem Skarbu Państwa w radzie nadzorczej będzie mogła być jedynie osoba rekomendowana przez Komitet Nominacyjny. Będzie to nowe ciało złożone z 10 profesjonalistów powoływanych przez premiera.
Jak poinformowano po posiedzeniu Rady Ministrów, projekt ustawy zawiera też jednolite i efektywne mechanizmy wykonywania przez Skarb Państwa uprawnień korporacyjnych w spółkach i realizacji prywatyzacji spółek z udziałem Skarbu Państwa. Projekt ustawy zakłada utrzymanie w rękach ministra skarbu państwa uprawnień właścicielskich wykonywanych dotąd przez kilkanaście centralnych i terenowych jednostek administracji. Równocześnie zostaną utrzymane dotychczasowe uprawnienia ministrów w dziedzinie regulacji poszczególnych obszarów gospodarki.
Projekt uwzględnia również postulaty „Narodowego Programu Nadzoru Właścicielskiego – Nowy ład korporacyjny w spółkach Skarbu Państwa (NPNW)”, opracowanego przez Radę Gospodarczą przy premierze. Jednym z takich postulatów jest utworzenie Komitetu Nominacyjnego i wprowadzenie kategorii podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Zgodnie z zaleceniami Rady, do ustawy wprowadzono także przepis, że w radach nadzorczych i zarządach wszystkich spółek z udziałem Skarbu Państwa nie będą mogli zasiadać przedstawiciele załogi.
W projekcie zawarto wszystkie przepisy o nadzorze właścicielskim Skarbu Państwa, które znajdują się obecnie w innych aktach prawnych. Chodzi zwłaszcza o ustawy: o komercjalizacji i prywatyzacji oraz o zasadach wykonywania uprawnień właścicielskich przysługujących Skarbowi Państwa. Aktualnie kompetencje nadzorcze i właścicielskie są rozproszone między różne instytucje i nie przysługują tylko ministrowi. Zgodnie z projektem ustawy, minister skarbu państwa będzie odpowiedzialny za wykonywanie nadzoru właścicielskiego, a także zadań związanych ze zbywaniem akcji i udziałów w spółkach SP oraz zakończeniem prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstw państwowych.
Ponadto w projekcie uregulowano kwestie gospodarowania autorskimi prawami majątkowymi i nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa.
Komitet Nominacyjny
W projekcie określono nowe zasady selekcji kandydatów do pełnienia funkcji w radach nadzorczych podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Przewidziano utworzenie nowego ciała – Komitetu Nominacyjnego. Jego działanie ma służyć podniesieniu jakości nadzoru nad kluczowymi spółkami Skarbu Państwa. Komitet będzie udzielał rekomendacji kandydatowi na członka rady nadzorczej, która będzie podstawą do wzięcia jego kandydatury pod uwagę przy obsadzeniu stanowiska w radzie. Ta rekomendacja będzie niezbędnym warunkiem, aby kandydat mógł zostać zgłoszony przez Skarb Państwa do rady nadzorczej na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Do Komitetu ma wejść 10 członków powoływanych przez premiera, który przy ich wyborze będzie brał pod uwagę ich wiedzę, doświadczenie i autorytet. Katalog podmiotów, które będą mogły zgłaszać kandydatów na członków Komitetu jest otwarty. Jedynie tytułem przykładu wskazano ministrów: skarbu państwa, gospodarki, finansów, infrastruktury oraz przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego. Kadencja Komitetu będzie trwała 5 lat.
Podmioty o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa
Zgodnie z zaleceniami Rady Gospodarczej, do ustawy wprowadzono kategorię podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Chodzi o niewielką grupę podmiotów działających w strategicznych sektorach gospodarki, w których przez dłuższy czas (w niektórych docelowo) uzasadnione jest utrzymanie kontroli Skarbu Państwa. Aby podmioty te w warunkach silnej presji konkurencyjnej działały efektywnie muszą zacząć podlegać takim samym mechanizmom zarządzania, jakie stosowane są w sektorze prywatnym. Wykaz podmiotów o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa będzie określała Rada Ministrów w rozporządzeniu.
W projekcie ustawy zdecydowano, że w podmiotach o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa powinien obowiązywać motywacyjny system wynagrodzeń dla członków organów nadzorczych i zarządzających.
Przekształcenia własnościowe i prywatyzacja
Zgodnie z projektem ustawy, prywatyzacja pozostanie nadrzędnym celem działań rządu. W projekcie utrzymano wiele z dotychczasowych rozwiązań dotyczących przekształceń własnościowych, eliminując te nadmiernie sformalizowane, które utrudniały i opóźniały prywatyzację. Dlatego nowe przepisy mają przede wszystkim uelastycznić i usprawnić prywatyzację, z zachowaniem interesu Skarbu Państwa. Chodzi o uporządkowanie posiadanego „portfela” prywatyzacyjnego, w tym ograniczenie posiadania przez Skarb Państwa pakietów mniejszościowych akcji lub udziałów. Oznacza to również usuniecie barier opóźniających lub uniemożliwiających podejmowanie racjonalnych decyzji prywatyzacyjnych.
W niezmienionym kształcie przeniesiono do projektu obecne zapisy o uprawnieniach pracowników do nieodpłatnego nabywania akcji.