Uchwały NSA, wskazane w art. 15 § 1 pkt 2 i 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, są podejmowane w związku z wątpliwościami co do treści przepisów prawnych. Przedmiotem uchwał podejmowanych na wniosek Prezesa NSA, Prokuratora Generalnego czy Rzecznika Praw Obywatelskich mają na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Uchwały podejmowane na wniosek składu orzekającego NSA zawierają rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej.
Według mec. Janusza Orłowskiego przesłanki wystąpienia o podjęcie uchwały przez skład siedmiu sędziów, a w dalszej kolejności całą Izbę albo pełen skład NSA, są jednak różne. Już brzmienie powołanych wyżej przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wskazuje, że czym innym jest powstanie rozbieżności w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, a czym innym „poważne wątpliwości” wynikłe w toku rozpoznawania konkretnej sprawy w postępowaniu sądowo-administracyjnym.
- W praktyce, pod względem ilościowym dominować będą zawsze przypadki wskazane jako przesłanka wystąpienia z pytaniem prawnym przez składy rozstrzygające konkretne sprawy. Trudności zastosowania przepisów prawa publicznego w konkretnych sprawach wynikają głównie na gruncie ich wykładni. Często przepisy prawne zawierają różnego rodzaju luki, zwłaszcza tzw. luki techniczne. Orzecznictwo sądowe pozwala je wypełnić, przy czym, co warte podkreślenia, wydaje się, że właśnie NSA może wskazywać tu na wartości niezbędne dla racjonalnego systemu prawnego, które z przepisów trudno odczytać organom administracji publicznej. Podstawą wystąpienia z pytaniem prawnym są „poważne wątpliwości” dotyczące kwestii prawnej. Zatem nie o każdą wątpliwość tu chodzi, ale właśnie taką, której usunięcie wymaga zaangażowania poszerzonego składu sędziowskiego. Taki tryb należy wiązać z szerszym rozpatrzeniem złożonej kwestii prawnej, na tyle trudnej, że właśnie powodującej poważne wątpliwości. W każdym razie dotyczy to konkretnej sprawy - mówi Janusz Orłowski.
Uchwały podejmowane na wniosek wskazanych w ustawie organów mają na celu eliminację rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Tezy takich uchwał orazargumenty ich uzasadnienia stanowią nierzadko bardzo cenne wskazówki do sposobu interpretacji przepisów prawnych, a nawet wytyczają kierunki korygowania przez prawodawcę wadliwych przepisów. Rozbieżności w orzecznictwie są też w praktyce bardzo często przesłanką występowania z pytaniem prawnym przez składy orzekające NSA. Niemniej właśnie przyznanie kompetencji żądania podejmowania uchwał przez wskazane organy ma prowadzić do usuwania rozbieżności orzecznictwa, a nie wskazania znaczenia przepisów dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Rozbieżności w orzecznictwie sądowo-administracyjnym powstają najczęściej wskutek niejasno sformułowanych przepisów prawnych. Przepisy prawa administracyjnego, czy podatkowego nieraz wprowadzają ograniczenia czy nakazy w sposób niekonsekwentny i nie można odnaleźć ich właściwej treści. W rozpatrywaniu konkretnych spraw przez sądy administracyjne może pojawiać się różne ich rozumienie, a na rozstrzygnięcia mogą się też nakładać okoliczności danego stanu faktycznego. Powstanie rozbieżności w orzecznictwie jest nieuniknione zwłaszcza wtedy, gdy sądy sięgną po wykładnię celowościową.
Według mec. Orłowskiego, wskazuje się w literaturze, iż usuwanie rozbieżności w orzecznictwie prowadzi do eliminacji specyficznej wartości tego orzecznictwa jaką jest właśnie różnorodność poglądów. Jednakże kłóciłoby się to z założeniem spójności systemu prawnego i wymagania pewności prawa. Oba wskazane rodzaje uchwał odzwierciedlają złożoność stosowania przepisów prawa przez organy administracji publicznej. Ilość wniosków o podjęcie uchwał odzwierciedla stopień trudności spraw rozpoznawanych przez sądy administracyjne, a tym samym skarg na działania organów administracji. Przedłużenie terminu załatwienia skargi sadowoadministracyjnej spowodowane przedstawionym odpowiedniemu składowi NSA pytaniem czy wnioskiem nie powinno być oceniane jako utrudnienie obrotu prawnego, bo najistotniejsze znaczenie ma zgodne z prawem rozstrzygnięcie sprawy realizacja postulatów jasności i pewności prawa. Uchwały wyznaczają sposób interpretacji przepisów prawnych nie tylko przez sądy administracyjne, ale też przez organy administracji publicznej. Argumentacja przedstawiana przez NSA pozwala dostrzegać znaczenie konkretnych instytucji prawnych, sposób ich stosowania, tryby działania administracji. W wielu systemach prawnych orzecznictwu sądów kontrolujących działania administracji przypisuje się znaczenie znacznie większe, aniżeli wydaje się to aktualnie w Polsce. Można założyć, że współczesne funkcjonowanie społeczeństwa, gospodarki, stosunki międzynarodowe czy postęp techniczny – wpływają na ilość i złożoność zadań i form działania administracji. To znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawnych. Wątpliwości powstające w toku stosowania prawa przez administrację są nieuniknione. Uchwały podejmowane przez NSA je usuwają.
Według mec. Janusza Orłowskiego przesłanki wystąpienia o podjęcie uchwały przez skład siedmiu sędziów, a w dalszej kolejności całą Izbę albo pełen skład NSA, są jednak różne. Już brzmienie powołanych wyżej przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wskazuje, że czym innym jest powstanie rozbieżności w orzecznictwie sądowo-administracyjnym, a czym innym „poważne wątpliwości” wynikłe w toku rozpoznawania konkretnej sprawy w postępowaniu sądowo-administracyjnym.
- W praktyce, pod względem ilościowym dominować będą zawsze przypadki wskazane jako przesłanka wystąpienia z pytaniem prawnym przez składy rozstrzygające konkretne sprawy. Trudności zastosowania przepisów prawa publicznego w konkretnych sprawach wynikają głównie na gruncie ich wykładni. Często przepisy prawne zawierają różnego rodzaju luki, zwłaszcza tzw. luki techniczne. Orzecznictwo sądowe pozwala je wypełnić, przy czym, co warte podkreślenia, wydaje się, że właśnie NSA może wskazywać tu na wartości niezbędne dla racjonalnego systemu prawnego, które z przepisów trudno odczytać organom administracji publicznej. Podstawą wystąpienia z pytaniem prawnym są „poważne wątpliwości” dotyczące kwestii prawnej. Zatem nie o każdą wątpliwość tu chodzi, ale właśnie taką, której usunięcie wymaga zaangażowania poszerzonego składu sędziowskiego. Taki tryb należy wiązać z szerszym rozpatrzeniem złożonej kwestii prawnej, na tyle trudnej, że właśnie powodującej poważne wątpliwości. W każdym razie dotyczy to konkretnej sprawy - mówi Janusz Orłowski.
Uchwały podejmowane na wniosek wskazanych w ustawie organów mają na celu eliminację rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Tezy takich uchwał orazargumenty ich uzasadnienia stanowią nierzadko bardzo cenne wskazówki do sposobu interpretacji przepisów prawnych, a nawet wytyczają kierunki korygowania przez prawodawcę wadliwych przepisów. Rozbieżności w orzecznictwie są też w praktyce bardzo często przesłanką występowania z pytaniem prawnym przez składy orzekające NSA. Niemniej właśnie przyznanie kompetencji żądania podejmowania uchwał przez wskazane organy ma prowadzić do usuwania rozbieżności orzecznictwa, a nie wskazania znaczenia przepisów dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Rozbieżności w orzecznictwie sądowo-administracyjnym powstają najczęściej wskutek niejasno sformułowanych przepisów prawnych. Przepisy prawa administracyjnego, czy podatkowego nieraz wprowadzają ograniczenia czy nakazy w sposób niekonsekwentny i nie można odnaleźć ich właściwej treści. W rozpatrywaniu konkretnych spraw przez sądy administracyjne może pojawiać się różne ich rozumienie, a na rozstrzygnięcia mogą się też nakładać okoliczności danego stanu faktycznego. Powstanie rozbieżności w orzecznictwie jest nieuniknione zwłaszcza wtedy, gdy sądy sięgną po wykładnię celowościową.
Według mec. Orłowskiego, wskazuje się w literaturze, iż usuwanie rozbieżności w orzecznictwie prowadzi do eliminacji specyficznej wartości tego orzecznictwa jaką jest właśnie różnorodność poglądów. Jednakże kłóciłoby się to z założeniem spójności systemu prawnego i wymagania pewności prawa. Oba wskazane rodzaje uchwał odzwierciedlają złożoność stosowania przepisów prawa przez organy administracji publicznej. Ilość wniosków o podjęcie uchwał odzwierciedla stopień trudności spraw rozpoznawanych przez sądy administracyjne, a tym samym skarg na działania organów administracji. Przedłużenie terminu załatwienia skargi sadowoadministracyjnej spowodowane przedstawionym odpowiedniemu składowi NSA pytaniem czy wnioskiem nie powinno być oceniane jako utrudnienie obrotu prawnego, bo najistotniejsze znaczenie ma zgodne z prawem rozstrzygnięcie sprawy realizacja postulatów jasności i pewności prawa. Uchwały wyznaczają sposób interpretacji przepisów prawnych nie tylko przez sądy administracyjne, ale też przez organy administracji publicznej. Argumentacja przedstawiana przez NSA pozwala dostrzegać znaczenie konkretnych instytucji prawnych, sposób ich stosowania, tryby działania administracji. W wielu systemach prawnych orzecznictwu sądów kontrolujących działania administracji przypisuje się znaczenie znacznie większe, aniżeli wydaje się to aktualnie w Polsce. Można założyć, że współczesne funkcjonowanie społeczeństwa, gospodarki, stosunki międzynarodowe czy postęp techniczny – wpływają na ilość i złożoność zadań i form działania administracji. To znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawnych. Wątpliwości powstające w toku stosowania prawa przez administrację są nieuniknione. Uchwały podejmowane przez NSA je usuwają.