Ta nowelizacja Iustitii to jeden z pięciu projektów, który miałby przywrócić w Polsce praworządność i pomóc w zreformowaniu wymiaru sprawiedliwości. Odnosi się też do referendarzy, choć w uzasadnieniu wskazano, że propozycja, w odniesieniu do referendarzy sądowych, nie wprowadza żadnych zasadniczych reform, wychodząc z założenia, że status ustrojowy, prawa i obowiązki oraz zakres kompetencji orzeczniczych tej grupy zawodowej wymagają przeprowadzenia osobnych i pogłębionych prac koncepcyjnych.
- Na wypadek, gdyby takie prace nie zostały podjęte w najbliższej przyszłości, projekt ogranicza się do wprowadzenia dwóch rozwiązań. Po pierwsze, w art. 259 par. 2 podwyższa z 10 do 12 lat staż pracy, który uzasadnia ubieganie się o mianowanie na stanowisko starszego referendarza sądowego. Po drugie, w związku z wprowadzeniem jednolitego statusu sędziego sądu powszechnego i zmianą zasad wynagradzania sędziów, projekt modyfikuje sposób ustalania wysokości wynagrodzenia referendarzy sądowych. Według art. 269 par. 1 i 2 projektu wynagrodzenie zasadnicze referendarza sądowego ma wynosić 75 proc. wynagrodzenia zasadniczego sędziego w stawce pierwszej, a wynagrodzenie zasadnicze starszego referendarza sądowego – 85 proc. wynagrodzenia zasadniczego sędziego w tej pierwszej - wskazano w uzasadnieniu. Dodając, że brak jest uzasadnienia powiązania wynagrodzenia referendarza sądowego ze stawkami wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego, które w świetle projektu w przypadku każdego sędziego będą rosły w zależności od długości służby lub zmiany miejsca urzędowania na sąd wyższego rzędu. W ocenie Iustitii zastosowanie takiego mechanizmu doprowadziłoby do sytuacji, gdy referendarz sądowy, którego staż pracy jest relatywnie długi, osiągałby wyższe wynagrodzenie niż sędzia o relatywnie krótszym stażu służby - nie jest to rozwiązanie proporcjonalne, z uwagi na różnice co do zakresu, liczby, wagi i charakteru obowiązków, które należą do zadań sędziego i do zadań referendarza sądowego - dodano.
Referendarze bronią swoich dni wolnych
Do projektu już odniosło się Stowarzyszenie Referendarzy Sądowych Lex Iusta. Zwraca uwagę na kilka kwestii, poza awansem na fakt, że nie przewidziano prawa referendarzy do dodatkowego urlopu.
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 92 par. 1 Prawo o ustroju sądów powszechnych sędziemu przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze:
- sześciu dni roboczych - po dziesięciu latach pracy;
- dwunastu dni roboczych - po piętnastu latach pracy.
I co istotne, wskazane jest również - art. 151b par. 3 u.s.p., że jest to jeden z przepisów stosowany odpowiednio do referendarzy.
- W projekcie (Iustitii) nie przewidziano stosowania do referendarzy art. 173 par. 1 i 2 u.s.p. (przepis ten jest odzwierciedleniem obecnego art. 92). Wobec powyższego zwracamy się o wprowadzenie do projektu korekty w tym zakresie - wskazuje Stowarzyszenie.
Nie ma uzasadnienia do zmiany
Referendarze zwracają również uwagę, że nie nastąpiły żadne okoliczności, które uzasadniałyby pozbawienie ich prawa do dodatkowego urlopu.
- Od 1 stycznia 2022 r. prawo do dodatkowego urlopu otrzymali pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy. Bez wątpienia praca urzędników Państwowej Inspekcji Pracy nie jest pracą bardziej stresującą i obciążającą niż praca referendarza sądowego. Praca orzecznicza wymaga dużej sprawności intelektualnej, dużej koncentracji, szybkości podejmowania decyzji, umiejętności radzenia sobie z presją czasu oraz czynników zewnętrznych. Bez wątpienia wraz z wiekiem organizm człowieka potrzebuje dłuższego odpoczynku, który ma służyć regeneracji. Dodatkowy urlop przyznawany po 10 i 15 latach pracy zapewnić ma odpowiedni czas na regenerację i w konsekwencji zwiększyć efektywność pracownika. To właśnie wzrost efektywności odpowiednio zregenerowanego pracownika stanowił uzasadnienie dla przyznania pracownikom Państwowej Inspekcji Pracy dodatkowego urlopu - dodano.
Czytaj: Nowa ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa już gotowa>>
Naruszenie zasady ochrony praw nabytych
Co więcej, w ocenie Stowarzyszenia, propozycje Iustitii, w zakresie prawa do urlopu oraz wydłużenia drogi awansu "w sposób mniej korzystny kształtujące stosunek pracy referendarzy sądowych stanowią naruszenie zasady ochrony praw nabytych".
- Wprawdzie – jak wskazuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r. (K4/99) - "zasada (…) ochrony zaufania do państwa i prawa nie została wyraźnie wysłowiona w tekście Konstytucji, ale niewątpliwie należy ona do kanonu zasad składających się na pojęcie państwa prawnego w znaczeniu, w jakim pojęcie to występuje w art. 2 Konstytucji. Przestrzeganie tej zasady ma szczególne znaczenie w sytuacji, w której ma miejsce zmiana dotychczas obowiązujących przepisów, zwłaszcza zaś tych, które znalazły już zastosowanie, jako czynnik kształtujący sytuację prawną ich adresatów" - dodano w piśmie skierowanych do sędziów.
Przywołano również wyrok z 14 czerwca 2000 r. Trybunału Konstytucyjnego, w którym wskazano, że "zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwa oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia więc przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań własnych”.
- Z uwagi na ochronę praw nabytych nowe regulacje prawne powinny chronić uzyskane prawa, co oznacza, że uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane. Ochroną objęte są także tzw. ekspektatywy nabycia prawa. W ocenie środowiska referendarzy sądowych za pozbawieniem referendarzy sądowych prawa do urlopu dodatkowego oraz wprowadzenia mniej korzystnych zasad awansu nie przemawia inna zasada prawnokonstytucyjna. Wobec powyższego, postulujemy wprowadzenie do projektu ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych przepisów regulujących prawo do urlopu w sposób zgodny z aktualnym brzmieniem art. 92 u.s.p., a awans zawodowy zgodny z aktualnym brzmieniem art. 150 u.s.p. - wskazuje w piśmie Iwona Chełminiak - Szymkiewicz, starszy referendarz sądowy, prezes zarządu Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych Lex Iusta.
Iustitia przeanalizuje stanowisko referendarzy
Sędzia Bartłomiej Przymusiński, rzecznik prasowy Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia poinformował Prawo.pl, że pismo do Iustitii wpłynęło.
- Otrzymaliśmy stanowisko referendarzy, zostało przekazane ekspertom z naszego zespołu legislacyjnego. Na pewno zostanie gruntownie przeanalizowane. Trudno powiedzieć czy i jakie zmiany zostaną wprowadzone, ale - tak jak powiedziałem - nad tym stanowiskiem nasi eksperci się pochylą - dodał.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
