Badanie „Spory sądowe w spółkach” zostało zrealizowane, na zlecenie kancelarii Dentons, przez ICAN Institute we współpracy z Harvard Business Review Polska. Jego celem było zidentyfikowanie aktualnych trendów w zakresie rodzajów i liczby spraw spornych, sposobu ich prowadzenia i rozstrzygania oraz wpływu, jaki wywierają na działalność firm.

Jak czytamy w raporcie, co czwarty badany twierdzi, że w jego branży liczba spraw spornych rośnie, natomiast co piąty dostrzega wzrost liczby spraw spornych w swojej firmie. 25 proc. badanych firm prowadzi od 3 do 9 sporów rocznie, jedna trzecia między 10 a 25, a 20 proc. firm powyżej 26. Zdecydowanie więcej spraw spornych mają firmy z branży usług, a mniej z branży produkcyjnej.

Zdaniem badanych wzrost sporów sądowych spowodowany jest między innymi:
- wzrostem świadomości klientów instytucjonalnych jak i indywidualnych, którzy są lepiej wyedukowani, dokładniej czytają umowy i chętniej dochodzą swoich praw,
- działalnością instytucji powołanych do ochrony interesów klientów, takich jak rzecznicy konsumentów, UOKiK czy inne stowarzyszenia konsumenckie,
- wzrostem liczby kancelarii prawnych, wyspecjalizowanych w najbardziej narażonych na sprawy sporne branżach, np. kancelarie odszkodowawcze w ubezpieczeniach, kancelarie wyspecjalizowane w sprawach pozwów zbiorowych po stronie konsumentów.

Dowiedz się więcej z książki
System Prawa Procesowego Cywilnego. TOM 2. Część 2. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł



- Jednym z obserwowalnych trendów jest chociażby specjalizacja w obrębie spraw spornych dotyczących danej dziedziny aktywności – na przykład w sprawach budowlanych, co zaobserwowaliśmy już jakiś czas temu. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie po stronie klientów, w ubiegłym roku dołączył do nas wyspecjalizowany zespół prawników, zajmujących się obsługą sądowych sporów budowlanych” – mówi Wojciech Kozłowski, partner w warszawskim biurze Dentons, współkierujący Zespołem Rozwiązywania Sporów w Polsce i współkierujący Praktyką Rozwiązywania Sporów w Europie.

Największe zagrożenia litygacyjne
Co trzeci badany najbardziej obawia się spraw o odszkodowanie lub nienależyte wykonanie umowy, a także o wykonanie zobowiązania i czyny nieuczciwej konkurencji. Tego rodzaju spory występują najczęściej. Firmy, które prowadzą więcej spraw, jako zagrożenie postrzegają sprawy dotyczące własności majątkowej, intelektualnej oraz udziałów i akcji.

Strategia prowadzenia sporów i jej znaczenie
Niemal dwie trzecie kadry zarządzającej (62 proc.) zdaje sobie sprawę, że zakończenie sporu sukcesem wymaga zbudowania szczegółowej argumentacji, stworzenia kilku scenariuszy jego prowadzenia, a także analizy ryzyka. Mimo wysokiej świadomości wpływu wymienionych czynników na sprawę sporną, aż 48 proc. ankietowanych firm nie posiada wdrożonej strategii prowadzenia sporów. Chociaż 91 proc. firm analizuje kwestie finansowe, 62 proc. kwestie utraty reputacji, ale 15 proc. analizuje ryzyko przegrania sprawy.

- Choć angażowanie się firmy w sprawy sporne zawsze budzi obawy po stronie osób decyzyjnych, umiejętne korzystanie z dostępnych środków procesowych, a przede wszystkim odpowiednie przygotowanie jeszcze przed wszczęciem sporu, może nie tylko znacznie ułatwić dochodzenie ewentualnych roszczeń, ale także być istotnym narzędziem budowania przewagi konkurencyjnej” – mówi Patrick Radzimierski, partner współkierujący Praktyką Rozwiązywania Sporów w warszawskim biurze Dentons.

Strategia chroni firmę
Strategia zarządzania sporami sądowymi może być również skutecznym środkiem zabezpieczającym przed przestępstwami korporacyjnymi. Jedna trzecia badanych twierdzi, że rzadko prowadzi postępowania karne w przypadku naruszenia własnych interesów. Jeśli już firmy decydują się na takie działania, dotyczą one najczęściej niepłacących klientów (11 proc.), przestępstw (9 proc.) i kradzieży (9 proc.).
- Sprawy karne, zarówno wszczynane z inicjatywy firm, jak i przeciwko ich zarządom, właścicielom czy pracownikom, nie są popularnym tematem rozmów, choć w praktyce zdarzają się dość często. Są rozmaitej natury – od wyłudzenia towaru bez zapłaty, przez kradzież dóbr czy chronionego know–how, wyzbywanie się majątku celem pokrzywdzenia wierzycieli, skończywszy na podrabianiu produktów i wiele innych. Dobrze przemyślana strategia i umiejętne korzystanie z ochrony, jaką dają postępowania karne to narzędzia, które firmy mogą wykorzystywać nie tylko do odzyskania swojej szkody, ale  jako narzędzie swoistej prewencji przeciwko nieuczciwym działaniom” – wyjaśnia Agnieszka Wardak, partner w warszawskim biurze Dentons, kierująca Zespołem Postępowań Karnych i Wewnętrznych.

Potrzebne mechanizmy prewencyjne
Opracowując strategie rozwiązywania sporów, firmy powinny wdrożyć mechanizmy o charakterze prewencyjnym, a także opracować metody alternatywnego rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution, ADR). Dwie trzecie badanych firm posiada wdrożone procesy zapobiegania sprawom spornym. W 69% - proc. z nich wprowadzane są narzędzia i procedury wewnętrzne, których celem jest zapobieganie ewentualnym ryzykom. 73 proc. firm prowadzi okresowe audyty procedur i ich przestrzegania, a 57 proc. bada dostawców, dystrybutorów/innych współpracujących osób trzecich, pod kątem przepisów antykorupcyjnych czy konfliktu interesów. Firmy, które mają więcej spraw spornych, częściej niż pozostałe posiadają procedury zgodności z prawem (compliance), reagowania na działania organów prowadzących postępowania karne dotyczące spółki oraz analizy ryzyk karnych w bieżącej działalności zarządu.
- Choć coraz więcej mówi się o alternatywnych metodach rozwiązywania sporów, nadal daleko nam do rynku amerykańskiego, na którym większość spraw kończy się ugodą. Rośnie niewątpliwie rola zapobiegania sporom poprzez analizy sytuacji rynkowej i finansowej aktualnych i potencjalnych partnerów biznesowych, a także monitorowanie regulacji i orzecznictwa w danej branży oraz ubezpieczanie się od ryzyk, na przykład w sektorze budowalnym – mówi prof. Katarzyna Bilewska, partner w warszawskim biurze Dentons, kierująca Praktyką Sporów Korporacyjnych.
…………
Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu br. na grupie ponad 200 członków zarządów, dyrektorów działów prawnych i właścicieli przedsiębiorstw przez ICAN Institute we współpracy z Harvard Business Review Polska, na zlecenie kancelarii Dentons. Wyniki ilościowe zweryfikowano pogłębioną analizą jakościową – wywiadami z przedstawicielami firm, którzy zgodzili się wziąć udział w badaniu.