Przesłuchanie przez konsula bez udziału obrońcy

Obrońcy podejrzanych nie są dopuszczani do udziału przy czynnościach procesowych dokonywanych przez konsulów. Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka praktyka taka stanowi poważne naruszenie prawa do obrony, wynikającego między innymi z Konstytucji RP oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Fundacja zwróciła się do rzecznika praw obywatelskich z wnioskiem o podjęcie działań w tej sprawie.

Jak przypominają autorzy wystąpienia, konsulowie nie posiadają możliwości samodzielnego decydowania o sposobie przeprowadzania czynności procesowych w postępowaniu karnym – ich kształt jest precyzyjnie określany przez krajowe organy. Wykonując te czynności konsulowie stosują „odpowiednio” właściwe przepisy prawa polskiego, a więc w szczególności normy zawarte w Kodeksie postępowania karnego. Ministerstwo Spraw Zagranicznych negatywnie odnosi się jednak do takiego „odpowiedniego” stosowania przepisów k.p.k., które dopuszczałoby do udziału przy czynnościach dokonywanych przez konsula pełnomocników stron postępowania. Zdaniem MSZ niedopuszczalnie profesjonalnych prawników do takich czynności nie odbywa się ze szkodą dla stron postępowania – pełnomocnicy mają, np. możliwość uczestnictwa w tworzeniu listy pytań, która następnie kierowana jest do konsula.

- Zaprezentowana interpretacja MSZ, prowadzi w praktyce do ograniczenia dostępu podejrzanego do obrońcy przy czynnościach postępowania dokonywanych przez konsula, w tym do szczególnie istotnej czynności przedstawienia zarzutów i przesłuchania w charakterze podejrzanego. MSZ w liście skierowanym do HFPC w 2015 r. wprost podnosiło, że np. dopuszczenie do udziału w przesłuchaniu przez konsula świadka obrońcy podejrzanego wiązałoby się ze szkodą dla pozostałych uczestników postępowania, w tym przede wszystkim samego organu prowadzącego – czytamy w opinie Fundacji.
Praktyka proponowana przez MSZ jest, zdaniem HFPC, nie do pogodzenia z podstawowymi zasadami gwarancyjnymi procesu karnego. - Obrońca nie tylko działa na rzecz korzystnego rozstrzygnięcia sprawy dla podejrzanego, ale przede wszystkim czuwa nad przestrzeganiem jego praw w toku procesu. Korzystanie z obrońcy ma także wymiar psychologiczny. Dzięki jego obecności podejrzany w mniejszym stopniu odczuwa emocjonalnie skutki uczestnictwa w postępowaniu karnym – stwierdza Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC.

LEX Navigator Postępowanie Karne Artykuł pochodzi z programu LEX Navigator Postępowanie Karne Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami

Autorzy wystąpienia przypominają, że o wadze prawa do obrony, w tym w szczególności możliwości korzystania z obrońcy od jak najwcześniejszego etapu postępowania, wypowiadał się wielokrotnie ETPCz. Przykładowo, w sprawie Salduz przeciwko Turcji, Trybunał w Strasburgu stwierdził, że prawo do rzetelnego procesu wymaga, aby dostęp do adwokata przysługiwał począwszy od pierwszego przesłuchania podejrzanego przez policję. - Również polski Trybunał Konstytucyjny przypomina, że gwarancyjny charakter prawa do obrony wymaga, aby nadać mu znaczenie realne i efektywne w ramach konkretnego postępowania. To z kolei może być często zapewniony jedynie poprzez  obecność obrońcy – dodaje Michał Kopczyński, prawnik HFPC.

Wystąpienie HFPC do Rzecznika Praw Obywatelskich dostępne jest tutaj>>