Ustawa z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 535) co do zasady wejdzie w życie w dniu 22 czerwca br.. Nowelizacja ma dopełnić system ochrony osób pokrzywdzonych przemocą. Inna ustawa przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości - Lex Romanowski (nowela m.in. k.p.c.), wprowadzająca m.in. nowe narzędzia natychmiastowej izolacji sprawców przemocy domowej - chodzi o zakaz zbliżania się do pokrzywdzonych, zakaz zbliżania się do miejsca, w którym pracują, uczą się i zakaz kontaktowania się z nimi, również jest już opublikowana i czeka na wejście w życie.
Czytaj: Natychmiastowy zakaz zbliżania się i kontaktowania "przemocowca" coraz bliżej - rząd przyjął projekt>>
Czytaj w LEX: Kluza Jan - Przestępstwo przemocy ekonomicznej >>>
Nowela ustawy o przeciwdziałaniu przemocy jest obszerna, a jak uzasadnia ministerstwo rodziny i polityki społecznej - jej celem jest dostosowanie przepisów do obecnych wyzwań. - We współczesnym świecie przemoc domowa jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. - Zakres, wielość form i skutki natury fizycznej, psychologicznej, zdrowotnej czy ekonomicznej sprawiają, że winno się ją uznać za zjawisko społeczne szczególnej kategorii. Przemoc niesie za sobą dotkliwe konsekwencje dla wszystkich osób, których dotyka, zarówno ofiar, sprawców, jak również świadków jej stosowania. Następstwa te obejmują różne sfery życia i rzutują na funkcjonowanie na dalszych etapach - wskazano w uzasadnieniu. I dodano, że rozwiązania zawarte w ustawie mają na celu ochronę przed przemocą domową oraz poprawę funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy na szczeblu centralnym, regionalnym oraz na szczeblu samorządu terytorialnego.
Co się zmieni?
- nowela rozszerza krąg osób objętych ochroną na niezamieszkujących razem byłych partnerów oraz dzieci będące świadkami przemocy domowej;
- ustanowiony zostanie standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
- doprecyzowane zostaną przepisy dotyczące kwalifikacji osób kierujących specjalistycznymi ośrodkami wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
- wprowadzone zostaną zmiany dotyczące pracy zespołów interdyscyplinarnych i dotychczasowych grup roboczych, które funkcjonują w gminach.
Czytaj: Konwencja antyprzemocowa - nie do końca przestrzegamy, a chcemy wypowiadać>>
Nie w rodzinie, a w domu - by nie stygmatyzować rodzin
Podstawową zmianą jest sama zmiana pojęcia przemocy. Ministerstwo chce by zmienić i nazwę dotychczasowej ustawy i samo określenie przemocy na „ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej" i przemoc domową. Jak wyjaśnia, obowiązująca nazwa ustawy stygmatyzuje rodzinę i wskazuje, że "wyłącznie rodzina jest środowiskiem, w którym dochodzi do aktów przemocy". Zachowania przemocowe mogą występować również pomiędzy byłymi małżonkami, którzy w świetle prawa nie są rodziną, czy osobami żyjącymi w związkach nieformalnych. Zatem konieczne jest ponowne określenie, co należy rozumieć pod pojęciem przemoc - wskazano.
Czytaj w LEX: Nowa procedura szybkiego reagowania wobec sprawców przemocy domowej >
Resort powołuje się przy tym na Konwencję stambulską, która definiuje przemoc jako wszelkie akty fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej przemocy, występujące w rodzinie lub gospodarstwie domowym lub pomiędzy byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy też nie. Przypomnijmy, że ponad rok temu Ministerstwo Sprawiedliwości wystąpiło z wnioskiem o wypowiedzenie tejże konwencji.
Sprawdź w LEX: Czy gmina ma obowiązek udzielenia schronienia sprawcy przemocy, który dostał nakaz eksmisji z mieszkania? >
Co więcej, w nowelizacji uwzględniona jest przemoc ekonomiczną. Obecne przepisy uwzględniają trzy rodzaje przemocy: fizyczną, psychiczną i seksualną. - Katalog ten, ze względu na posłużenie się przez ustawodawcę określeniem „w szczególności”, miał charakter otwarty, przez co skutkami tych zachowań mogły być również te występujące w sferze ekonomicznej. Przemoc ekonomiczna jest zjawiskiem psychologicznym, w którym chodzi nie tylko o samą ekonomię, ale o psychiczne uzależnienie oraz upokorzenie jednej ze stron. Niemniej jednak, ze względu na fakt współwystępowania przemocy ekonomicznej z innymi jej formami oraz coraz częstsze jej stosowanie, projektodawca rozszerzył zakres pojęciowy przemocy o czwartą jej formę, tj. przemoc ekonomiczną - czytamy w uzasadnieniu.
Sprawdź w LEX: Czy osoba doznająca przemocy może poprosić o kserokopię dokumentacji zgromadzonej w sprawie prowadzonej procedury Niebieskie Karty? >
Zgodnie z nowelą definicja przemocy domowej ma brzmieć: "należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, mienia, naruszające jej godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia, krzywdy moralne oraz mające na celu uzyskanie kontroli w zakresie nabywania i korzystania z posiadanych przez tę osobę zasobów ekonomicznych".
Czytaj w LEX: Procedura Niebieskiej Karty >
Osoba doznająca przemocy, a nie członek rodziny
Zastąpiono również definicje "członka rodziny" poprzez wprowadzenie definicji "osoby doznającej przemocy domowej" oraz "osoby stosującej przemoc domową". Wskazano, że sprawcą przemocy może być osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 par. 11 Kodeksu karnego, ale też inna osoba spokrewniona lub niespokrewniona pozostająca w faktycznym związku, niezależnie od faktu wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania, osoby wspólnie zamieszkujące i gospodarujące, a także były małżonek, były partner lub inny członek rodziny, niezależnie od faktu wspólnego zamieszkiwania.
Wymóg wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania oznacza wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego. Niemniej jednak istnieją przypadki, w których mimo, iż osoby nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, łączy je silna więź emocjonalna i fizyczna. Zatem zasadne jest wyodrębnienie tej kategorii w definicji osoby doznającej przemocy domowej - wskazano w uzasadnieniu.
To zresztą kwestie, na które wielokrotnie wskazywano. Adwokat Monika Sokołowska w rozmowie z Prawo.pl podkreślała, że bolączką polskich przepisów jest to, iż nie pokrywają się z tym co zapisano w Konwencji, m.in. w zakresie definicji przemocy. Chodziło choćby o to, że zgodnie z tym co obecnie obowiązuje, przemoc w rodzinie definiowana jest jako "jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny czyli osób najbliższych, do których zalicza się małżonek, rodzice, dzieci, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu".
Zobacz w LEX: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie - nagranie ze szkolenia >
Cena promocyjna: 27.8 zł
|Cena regularna: 139 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
- Brak jest zatem rozciągnięcia ochrony prawnej w obszarze przemocy w rodzinie na byłych małżonków lub partnerów, jak też na sytuacje, gdy nie dzielą już miejsca zamieszkania. Tymczasem, wcale nierzadko zdarzają się sytuacje przemocowe pomiędzy byłymi małżonkami czy partnerami posiadającymi wspólne dzieci, chociażby przy okazji styczności w związku z wykonywaniem kontaktów. Takie osoby nie będą mogły jednak liczyć na objęcie ich procedurą Niebieskiej Karty - mówiła mecenas.
Czytaj w LEX: Mediacje z udziałem członków rodziny z problemem przemocy - możliwości i bariery >
Czytaj w LEX: Gotowość do zadośćuczynienia sprawców przemocy w rodzinie jako podstawa do udziału w mediacjach po wyroku >
Zwracała również uwagę, że Konwencja stambulska wprost rozróżnia przemocy ekonomiczną, czego brakuje w polskim prawie. - Posiłkując się formularzem Niebieskiej Karty, przemoc ekonomiczna będzie zatem traktowana częściowo jako rodzaj przemocy psychicznej, a częściowo jako innego rodzaju zachowania. Jeśli będziemy mieli do czynienia z postępowaniem karnym, zachowania o charakterze przemocy ekonomicznej będziemy najczęściej klasyfikować jako znęcanie psychiczne, lub też w zależności od tego, jakie te zachowania będą, przykładowo jako niealimentacje, czy też kradzież. Konwencja wskazuje nam zaś, że można wyodrębnić przemoc ekonomiczną jako określony rodzaj zachowań, charakteryzujący się innego rodzaju specyfiką niż przemoc psychiczna - podkreślała.
Ponadto wyodrębniona została definicja „osoby stosującej przemoc domową”, przez którą należy rozumieć zarówno osobę stosującą przemoc domową oraz osobę, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc domową.
Czytaj: Za przemoc w rodzinie "na bruk" - bez kluczy, ale z laptopem>>
Zarejestruj się bezpłatnie i sprawdź Moje Prawo.pl >>>
Terapie i psycholog także dla sprawców
Kolejna propozycja to zmiana podejście również do osób stosujących przemoc domową. Również mają zostać objęte programami psychologiczno-terapeutycznymi.
- Realizacja programów psychologiczno-terapeutycznych jest formą rozszerzenia oddziaływań skierowanych do osób stosujących przemoc domową i stanowi uzupełnienie realizowanych od 2006 r. programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych - wskazano. W tym zakresie mają być wydane rozporządzenia - zarówno w sprawie standardu prowadzenia programów psychologiczno-terapeutycznych dla osób stosujących przemoc domową oraz kwalifikacji osób prowadzących takie programy.
Czytaj w LEX: Jakie instytucje powinien zawiadomić dyrektor szkoły o stosowanej przemocy wobec ucznia w rodzinie? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
