Rada Ministrów przyjęła 3 października br. projekt nowelizacji ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, które przygotowało projekt, dostosowuje on polskie prawo do unijnych przepisów dotyczących europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych.

Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu, unijna dyrektywa wprowadza skuteczny system wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych między państwami Unii Europejskiej, jeśli chodzi o czynności dowodowe (dochodzeniowe), przez możliwość wydania europejskiego nakazu dochodzeniowego (END).

- Dotychczasowe regulacje również dawały możliwość występowania z transgranicznymi wnioskami o pomoc prawną, ale przepisy były rozdrobnione i skomplikowane. W efekcie niechętnie stosowano je w praktyce. Teraz ma być inaczej. Europejski nakaz dochodzeniowy przewiduje konkretne ramy czasowe dla przeprowadzenia żądanej czynności oraz  ściśle limituje możliwość odmowy. Sprawniejsza komunikacja i szybsze przeprowadzanie dowodów wpłyną na wzrost skuteczności postępowań karnych prowadzonych w Polsce - stwierdza Ministerstwo Sprawiedliwości w opublikowanym po posiedzeniu rządu komunikacie.

Dyrektywa tworzy mechanizm sprawnego przekazywania wniosków o dokonanie czynności dowodowych oraz zwrotnego przekazywania ich wyników, nie nakładając na polskie organy obowiązku przeprowadzenia dowodów nie wskazanych w ustawie lub niedopuszczalnych w sprawach krajowych. Dyrektywa umożliwia organom państw UE złożenie wniosku o przeprowadzenie dowolnej czynności dochodzeniowej, która jest dopuszczalna, zgodnie z ich prawem krajowym. Ograniczenie stanowią jedynie wymienione przesłanki odmowy wykonania END, a także możliwość wykonania innej, analogicznej czynności w przypadku, w którym wnioskowana czynność byłaby niedopuszczalna z punktu widzenia prawa państwa wykonującego.

Europejski nakaz dochodzeniowy zastąpi dotychczasowe postępowanie w sprawie zabezpieczenia dowodów wyłącznie w stosunkach z tymi państwami, które związane są dyrektywą. Dzięki przepisom zawartym w dyrektywie, polski sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze będzie mógł wystąpić z wnioskiem do innego państwa UE o przeprowadzenie dowodu znajdującego się w tym państwie. Analogicznie – państwa UE będą mogły występować do Polski o przeprowadzenie dowodu znajdującego się na terytorium naszego kraju. Wydanie END przez inny organ ścigania niż prokurator będzie wymagało zatwierdzenia przez prokuratora.

Projekt przewiduje też uregulowanie kwestii wystąpienia przez polski sąd, prokuratora lub organ prowadzący dochodzenie (np. Policję, Straż Graniczną, Krajową Administrację Skarbową) do państwa Unii Europejskiej o wykonanie END. Chodzi o przeprowadzenie dowodu lub uzyskanie jego wyników, jeżeli dowód taki został już w tym państwie przeprowadzony – do celów postępowania karnego prowadzonego w Polsce. Określono także procedurę związaną z wystąpieniem państwa Unii Europejskiej do właściwego organu polskiego o wykonanie europejskiego nakazu dochodzeniowego.

Projektowana nowelizacja ustawy dopuszcza także możliwość wydania END przed formalnym wszczęciem postępowania przygotowawczego, na etapie postępowania sprawdzającego oraz czynności operacyjno-rozpoznawczych, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów (np. ustawy o Policji, ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu). Dzięki temu organ prowadzący postępowanie będzie mógł pozyskać dowody bądź informacje konieczne do podjęcia decyzji o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego.

W projekcie przewidziano również szczególny przepis dotyczący wydania END w sytuacji kontroli i utrwalania treści rozmów telefonicznych oraz utrwalania (przy użyciu środków technicznych) treści innych rozmów lub przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.

Znowelizowane przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.