Prezent dla żony był ucieczką od zadłużenia

Problem powstał na tle następujących zdarzeń: powód Zbigniew M. wniósł o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny nieruchomości zawartej przez pozwaną Ewę S. (jako obdarowaną) z darczyńcą, Adamem S. - dłużnikiem powoda.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie uwzględnił powództwo. Ustalił przy tym, że fakt, iż powodowi przysługuje wierzytelność pieniężna względem darczyńcy zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. Dłużnik powoda, mając świadomość swego zadłużenia, darował pozwanej, będącej jego żoną, nieruchomość gruntową w okresie, gdy były już przeciwko niemu prowadzone postępowania egzekucyjne z tytułu różnych zobowiązań.

Ponadto powód wcześniej kontaktował się z dłużnikiem, uprzedzając go o możliwości dochodzenia należności na drodze sądowej. Egzekucja wierzytelności powoda okazała się bezskuteczna.

Wiedza obdarowanej nie ma znaczenia

Stwierdzona przez komornika wysokość zobowiązań darczyńcy względem powoda wynosiła łącznie 200 tys. 446 zł. W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji ocenił, że dłużnik celowo wyzbył się majątku i działał świadomie, gdyż wiedział, że usuwając ze swojego majątku składnik mogący być przedmiotem egzekucji, działa z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela. Z kolei pozwana nie obaliła domniemania ustawowego wynikającego z art. 527 par. 3 k.c.

Ponadto darowizna stanowi umowę nieodpłatną, wobec czego w świetle art. 528 k.c. stan wiedzy pozwanej, co do działania dłużnika, pozostawał bez znaczenia. Za pozbawione doniosłości prawnej uznano stanowisko obdarowanej, że celem darowizny nie było pokrzywdzenie wierzycieli, lecz „ochrona własności nieruchomości i utrzymanie majątku” oraz próba „uratowania majątku poprzez przejęcie kredytu”.

Poczta nie doręczyła pisma

Pozwana wniosła apelację od wyroku sądu pierwszej instancji. W apelacji nie zawarto wniosku o przeprowadzenie rozprawy.

Apelacja została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, a wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienie tego orzeczenia został odrzucony jako spóźniony, po uprzednim oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu na dokonanie tej czynności procesowej.

Następnie pozwana wniosła skargę o wznowienie postępowania przed sądem drugiej instancji. W skardze tej wskazała, że nie została zawiadomiona o terminie rozprawy apelacyjnej z powodu błędu, który wystąpił po stronie operatora pocztowego.

Sąd Apelacyjny ocenił, że skarga nie podlegała odrzuceniu, gdyż wystąpiła wskazywana przez pozwaną podstawa wznowienia.

Skarżąca skutecznie podważyła bowiem prawidłowość doręczenia jej zawiadomienia o rozprawie apelacyjnej, a tym samym wykazała, że doszło do pozbawienia jej możności działania w postępowaniu apelacyjnym (art. 401 pkt 2 k.p.c.). Zarazem jednak sąd ten stwierdził, że nie zachodziły podstawy do podważenia rozstrzygnięcia zawartego w wyroku zaskarżonym skargą o wznowienie postępowania, wobec czego skarga została – na posiedzeniu niejawnym – oddalona.

Zobacz w LEX: Czynności zaskarżalne skargą pauliańską w praktyce > >

Skarga kasacyjna

Izba Cywilna SN oddaliła skargę kasacyjną pozwanej w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną względem powoda.

W skardze do SN skarżąca wskazała, że nieruchomość będąca przedmiotem darowizny była obciążona hipoteką, a kwota możliwa do uzyskania w drodze egzekucji z tego składnika majątku nie wystarczyłaby na zaspokojenie powoda w jakimkolwiek zakresie – m.in. dlatego, że w pierwszej kolejności zaspokojenie musiałby uzyskać wierzyciel hipoteczny.

W uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną Sąd Najwyższy, odwołując się do wcześniejszego orzecznictwa, w tym zwłaszcza wyroku Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2024 r., II CSKP 1761/22, wskazał, że z wykładni art. 527 par. 2 k.c. nie wynika, by podmiot poszukujący ochrony w drodze tzw. skargi pauliańskiej miał dowodzić, że w razie niedokonania zaskarżonej czynności prawnej miałby rzeczywiste szanse na uzyskanie choćby częściowego zaspokojenia swej wierzytelności. Bezprzedmiotowe jest także wykazywanie przez dłużnika, że zaspokojenie ze zbytej, obciążonej hipotecznie nieruchomości nie mogłoby nastąpić w jakiejkolwiek części – wskazała sędzia sprawozdawca Beata Janiszewska.

Przedmiotem rozważań w sprawie była również m.in. kwestia składu sądu drugiej instancji właściwego do rozpoznania sprawy, po uwzględnieniu skargi o wznowienie postępowania w sytuacji. Zaskarżone orzeczenie wydano bowiem w składzie jednoosobowym, w miejsce trzyosobowego. Pierwotne rozstrzygnięcie zapadło przed wejściem w życie art. 15zzs¹ ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, a o skardze o wznowienie postępowania orzekano już po wejściu w życie wspomnianego przepisu.

Wyrok Izby Cywilnej SN z 21 listopada 2024 r., sygnatura akt II CSKP 1964/22 .

Zobacz w LEX: Czynności zaskarżalne skargą pauliańską > >

-10%

[E-book] Kodeks cywilny. Kodeks postępowania cywilnego. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo prywatne międzynarodo

Sprawdź